زبانی-شفاهی

زنانه-ویژه ی زنان

چوب علی موجود-چوب کج و معوج درویشان

دنبال کسی فرستادن-کسی را احضار کردن

راست شدن-رو به راه شدن

خورش خوری-ظرفی که در آن خورش می ریزند

چاق بودن غلیان-آماده بودن غلیان
بَده کردن-کسی را بد وانمود کردن-کنفت کردن-از چشم انداختن

برو برو-اوج خوش بیاری و کامکاری

زنده به گور-کسی که در تیره روزی به سر می برد و زندگی اش فرقی با مردن ندارد
چادر چاقچور-لباس بیرون رفتن زن با حجاب ایرانی در گذشته
انگشت خوردن-افسوس خوردن-پشیمان بودن

 

 
پس هم بر آمدن-حریف یکدیگر بودن-از عهده ی هم برآمدن

پای کسی لب گور بودن-به آخر عمر رسیدن-بسیار پیر شدن

خار چشم کسی بودن-مایه ی عذاب کسی بودن

انگشت در سوراخ مار کردن-دانسته خود را هلاک کردن

افسارگسیخته-سرکش

زوار در رفتن-بند و بست چیزی خراب شدن-از شدن خستگی یا پیری از کار افتادن

آتش‌بیار معرکه-فتنه‌انگیز میان دو دشمن

 

 
زیر چاق کردن-برای آماده کردن خود تمرین کردن و مهارت یافتن

پا در هوا بودن-نامعلوم بودن تکلیف

خیره-بی شرم-پر رو
درز کردن-فاش شدن-آشکار شدن
از رو بردن(خجالت دادن، مقاومت حریف را در هم شکستن)

دست زدن-لمس کردن

خاک به دهنم-زبانم لال

با کسی سرشاخ شدن-با کسی در آفتادن

چِخ کردن-راندن سگ

خاله ی خر عمه ی گاو-بسیار نفهم-از اصل و نسب نادان

جوال رفتن با کسی-با کسی درافتادن

خوش سلیقه-خوش ذوق-نیکو طبع

جگر-عزیز-عزیز دلم

چوب بندی-داربست
خرپا کوب-کسی که کارش ساختن خرپا است

دور از جناب ب-لانسبت

چار چشم-کسی مه عینک می زند

از بی‌کاری مگس پراندن-بی‌کار و بدون سرگرمی ماندن

دریدگی-وقاحت-بی شرمی-پر رویی
چپی-مخالف حکومت-وابسته به چپ

از ته ریش گذشتن-فریب دادن

روده درازی-پرحرفی-وراجی

 
دله کاری-پرداختن به کارهای پست و کم درآمد

دور تا دور-گرداگرد-اطراف

اُرس و پرس(پرسش و پاسخ)

بخار-توانایی-شایستگی

دُم سیاه-نوع مرغوب برنج گیلان-کبوتری که دم سیاه دارد

خشتک کسی را جر دادن-نگا. خشتک پاره کردن

به حول و ولا افتادن-دستپاچه و مضطرب شدن-به تلاش و تقلا افتادن

رودربایستی-ملاحظه-مراعات-شرم و حیا

آفتاب‌رو-جایی که آفتاب بر آن بتابد

آب در چشم نداشتن-شرم و حیا نداشتن
خش خشه-نوعی اسباب بازی کودکان که به هنگام تکان خوردن صدای خش و خش از آن می آید

بدون معطلی-بی درنگ-فورا

اختر شمردن-شب‌بیداری

پینه کردن- پینه بستن

اختلاط کردن(بی‌هدف از این در و آن در گفت‌وگو کردن)

 

پدر کسی را در آوردن-کسی را تنبیه کردن-بسیار آزار دادن

از پشت خنجر زدن(به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای در آوردن)

پارو-زن پیر

رمبیدن-خراب شدن-فرو ریختن

اوضاع کسی را بی‌ریخت کردن(زندگی کسی را آشفته کردن، کاسه کوزه‌ی کسی را به‌هم ریختن)

آجرپاره-جواب کسی که به‌جای بله می‌گوید آره
باد رها کردن-رها کردن باد شکم-تیز در کردن
 

چانه لغ-نگا. چانه شل

جان کسی به نانش بسته بودن-بسیار خسیس بودن که حاضر باشد جان بدهد نان ندهد

 

پینه زده-وصله کرده

خاله گردن دراز-شتر-آدم فضول که در هر کاری سرک می کشد

از دست کسی در رفتن(کاری را بی‌اختیار و ناخواسته انجام دادن)

چیلک دان-چینه دان

الدنگ(بیکاره، مفتخور، بی‌غیرت)

 

حُباب-سرپوشی که بر چیزی بگذارند

چراغ روشن کردن-ارزان کردن جنس

پشت سر کسی حرف زدن-در غیاب کسی از او بد گفتن

حال آوردن-به هوش آوردن-از ناراحتی بیرون آوردن-کتک زدن

چوبی رقصیدن-رقصیدن با دوستمال در دو دست

جاخالی رفتن-به دیدن خانواده ی مسافر رفتن

چادر رختخواب-چادر شب-پارچه ای که رختخواب را در آن می پیچند
روان بودن-از حفظ بودن-از بر بودن

پا گرفتن-رشد کردن-استوار شدن-سر و سامان یافتن-رونق گرفتن

 

زائو-زنی که زاییده و در بستر است

دق کُش کردن-سبب مردن کسی از غم و اندوه شدن

ترشی انداختن-ترشی درست کردن-بی استفاده گذاشتن و به کسی ندادن چیزی

 

حال کسی را گرفتن-کسی را ناراحت کردن-شادی کسی را به هم زدن

خواهر و مادر-عرض و ناموس-خانواده

(نزد کسبه) نخستین فروش بامداد

به هم زدن-قطع رابطه کردن

چیز خور-مسموم شده

بد بیاری-بد شانسی-ناسازگاری بخت-چپلی

حقه به کار زدن-نگا. حقه به کار بردن
چنگلوک-مچاله شده-درهم و برهم-بی قواره

زوال در آوردن-نعمتی را در نتیجه ی ناسپاسی و بی اعتنایی از دست دادن
خنده ی قبا سوختگی-خنده ای که برای پنهان کردن خشم و کینه می کنند

ارزیاب-کسی که بها و ارزش پولی چیزی را تعیین می‌کند

تو ریختن دل-سخت نگران شدن و ترسیدن بر اثر شنیدن خبر ناگوار

جور شدن-اخت شدن-انس گرفتن-هماهنگ شدن

 

رو گرفتن-چهره ی خود را پوشاندن

تفنگ کمر شکن-تفنگی که از قنداق خم می شود

آب از آب تکان نخوردن-رخ ندادن جنجال و هیاهو-آرام ماندن اوضاع

از جلوی کسی در آمدن-در برابر کسی مقاومت کردن
چاک خوردن-شکافته شدن-پاره شدن

چِل-خل و دیوانه

دروازه بان-محافظ دروازه در فوتبال-گلز

باربند-جای نهادن و بستن بار

آدم استخوان‌دار(کسی که اراده و پشتکار دارد)
دُم توی پا گرفتن-شکست خورده رفتن-نامید و ساکت شدن

چیزی بار کسی نبودن-علم و آگاهی نداشتن-شعور نداشتن

آبدوغ خیاری-بی ارزش-بی اعتبار

چینی بند زنی-عمل چینی بند زدن

جوش زدن دل-نگران و مضطرب بودن-در دلهره به سر بردن

خرپا کوب-کسی که کارش ساختن خرپا است

از کاسه درآمده(بیرون‌زده، ورقلمبیده)

 

حرز جواد-دعایی منسوب به جواد امام محمد تقی

ارزیاب-کسی که بها و ارزش پولی چیزی را تعیین می‌کند

زیر غربالی-دانه هایی که به مرغ و پرنده می دهند

خوشاب-میوه ی پخته در آب و شکر-کمپوت

بی عرضه-بی لیاقت-بی مصرف

به دست و پای کسی افتادن-با التماس تقاضای ترحم کردن-نهایت خاکساری کردن
دفتر یادداشت-دفتر ثبت رئوس مطالب که جنبه ی یادآوری دارد

رفتن توی نخ چیزی یا کسی-چیزی یا کسی را زیر نظر داشتن و پاییدن

انگشت عسلی به‌دیوار کشیدن-هنگامه بر پا کردن-مردم را متوجه‌ی جایی کردن

اجباری-خدمت سربازی

تعارفی-کسی که بیش از اندازه اهل تعارف است-قابل پیشکش

حق دادن-تایید کردن

چرت زدن-گرفتار غلبه ی خواب بودن

 
پینه کردن- پینه بستن

جوراب شلواری-جوراب همراه با شلواری از همان جنس و چسبیده به آن

تو دلی-بره ای که هنوز زاده نشده و آن را از شکم مادرش درآورند

آدم نچسب(کسی که جاذبه‌ای ندارد و علاقه دیگران را جلب نمی‌کند)

پیس-کسی که پوستش با لکه هایی دو رنگ می شود

خارش گرفتن-به خارش افتادن بدن
جنس کسی خرده شیشه برداشتن-آب زیر کاه بودن-حقه باز بودن
زیر گوشی در کردن-زیر سبیل در کردن
چشم سفید-گستاخ-حرف نشنو-پر رو

بچاپ بچاپ-اوج سوء استفاده و دزدی

 

خرکی-سخت بی ادبانه-خارج از ظرافت
الدرم بلدرم کردن(بد و بیراه گفتن، ناسزا گفتن)

خایه ی چپ کسی بودن-به تمسخر: نزد کسی اعتبار و احترام داشتن

حکایت-بسیار مهم-چیز عجیب

پر آب و تاب-به تفصیل-با اوصاف بسیار

به خانه ی بخت رفتن-شوهر کردن

تند کردن-سریع شدن در رفتار و حرکت-زبان گز کردن غذا
ده کوره-ده یا شهر کوچک عقب افتاده و بدون امکانات

 

دست داشتن-توانایی داشتن-وارد بودن

به کسی نگفتن که بالای چشمت ابروست-به کسی که ساده ترین مطلب را نمی پذیرد یا تحمل نمی کند و زود رنج یا زود خشم است نمی توان چیزی گفت

خبرکشی کردن-سخن چینی کردن
اتیکت(برچسب، آداب و رسوم، قاعده)

 
آینه‌ی زانو-برآمدگی زانو
پای کسی بازشدن به جایی-رفت و آمد کردن کسی به جایی

پشم بودن-بی ارزش بودن-بی معنی بودن

خاصه فروش-فروشنده ی جنس های مرغوب و برگزیده

در تاریکی رقصیدن-در غیبت کسی رجز خواندن و ادعای بی خود کردن

رنگ آمیزی-آمیختن رنگ های گوناگون به هم

چپ چپ به کسی نگاه کردن-با اوقات تلخی-بدبینی یا اعتراض به کسی نگاه کردن

خِرخِره-حلق-حلقوم

 

پیشس گیری کردن-جلوگیری کردن-دفع

توی هم رفتن سگرمه-گره بر ابرو زدن بر اثر خشم

خورد دادن-درخیاطی کم کم قسمت اضافی را از بین بردن-به زور به کسی خوراندن

اله و بله(چنین و چنان)

رنگ-حیله-نقشه-تدبیر

به چشم-اطاعت می شود
دم به خمره زدن-باده گساری کردن-شراب خوردن

چله داری کردن-مراسم عزای چهلم کسی را به پا داشتن

خُردمُرد-شکسته و ریزه میزه

دستشویی-توالت-مستراح

دخالت کردن-در آمدن در کاری

پا جوش-شاخ های فرعی متصل به ریشه ی درخت

بادکش کردن-بیرون کشیدن خون بوسیله ی بادکش

آرتیست‌بازی(انجام کارهای غیرعادی)

پیچاندن کسی-کسی را گرفتار درد سر کردن-کسی را سوال پیچ کردن

زر اومدی قرمه سبزی-سخنی توهین آمیز برای کسی که به قهر می رود یا تهدید به رفتن می کند

خیت کردن-شرمنده کردن-کنفت کردن-بور کردن

تن کسی خاریدن-خواهان آزار بودن-دنبال دردسر بودن

آیۀ یاس خواندن(هرچیزی را پیش از بررسی محکوم به شکست کردن)

خاک برگ-برگ خشک خرد شده

 

دست به سر کردن کسی-کسی را به بهانه ای برای انجام کاری بیرون فرستادن-کسی را رد کردن

آشوب شدن دل(دچار تهوع شدن)

زیر گذر-راهی زیرزمینی برای پیاده ها که پیاده رو این سوی خیابان را به آن سو پیوند می دهد

آب از سر گذشتن-کار از چاره و تدبیر گذشتن

از جیب خوردن-در آمد نداشتن-از بس‌انداز خرج کردن

تریاکی ِ چیزی بودن-سخت به چیزی معتاد بودن

زیر پای کسی نشستن-کسی را از راه به در بردن-فریب دادن

دل و قلوه ای-کسی که دل و قلوه می فروشد
دل غشه گرفتن-متاثر و ناراحت شدن-بی حال شدن-دچار ضعف شدن

رگ خواب کسی را به دست آوردن-نقطه ضعف کسی را پیدا کردن-کسی را تابع خود کردن

پیش-برنده-آن که جلو است

آبِ سیاه-نیمه کوری

دست کسی را از پشت بستن-از کسی در کاری پیشی جستن

از سر باز کردن(دور کردن، رفع مزاحمت کردن)

چراغان کردن-جشن گرفتن
آهوی شیرافکن-چشم محبوب
ازخداخواسته-آرزومند-مشتاق

آبدوغ خیاری(بی ارزش، بی اعتبار)
جا گرفتن-مستقر شدن-پنهان شدن

جای پا-اثر-نشانه-رد

چیز خور کردن-خوراندن سم یا موادی که رمالان و دعانویسان تجویز می کردند
حیوون-نگا. حیوان

با معرفت-لوطی و جوانمرد-دارای قوه ی تشخیص خوب از بد

از آب درآمدن-نتیجه دادن-تربیت شدن-روشن شدن حقیقت

بریز و بپاش-دم و دستگاه-خرج بسیار

دست نماز-وضو

اختر شمردن(شب‌بیداری)

زاچی-روزهای استراحت پس از زایمان

جفتک انداختن-لگد زدن-از انجام کاری خودداری کردن

در جای خود خشک شدن-مات و مبهوت ماندن

ذِله آمدن-به ستوه آمدن-خسته و عاجز شدن

انگشت خوردن-افسوس خوردن-پشیمان بودن

بخاری از کسی بلند نشدن-به حال دیگری سودی نداشتن-توانایی و برش نداشتن

تته پته-لکنت زبان

از لجِ(از سر لجاجت، از روی خشم)

دو سر قاف-دشنامی زشت که گاه برای شوخی نیز گفته می شود

ریسمان را طناب کردن-یک کلاغ چهل کلاغ کردن-اغراق کردن

دزدیده-دزدکی

ته آواز-صدای نسبتن خوب

تنبل خان-تن پرور
روشن شدن-نشئه شدن-مست شدن-سرحال آمدن

پشم و پیله ی کسی ریختن-ناتوان شدن کسی-از میان رفتن ابهت کسی

بلا نسبت-دور از جانب شما

بد جنس-بد ذات-بد نهاد-فرومایه

پشت چیزی گذاشتن-با پشتکار دنبال چیزی رفتن-کاری را با اراده ی محکم دنبال کردن

ارزانی-بخشیدن-دادن

تیکه-چیز جالب-نصیب و قسمت-زن زیبا و خوشگل

جغور بغور-جگر و دل و قلوه ی گاو یا گوسفند که خرد کرده و با پیاز در روغن سرخ کنند

پاپوش درست کردن-پرونده درست کردن- توطئه کردن
خودفروش-فاحشه-خائن

پس انداختن-جمع کردن پول-بچه به دنیا آوردن-به عقب انداختن

 

از کیسه خوردن-از جیب خوردن

روکاری-کار روی بنا یا چیزی

تخم لق شکستن-فرصت دادن-رو دادن-کسی را به طمع انداختن

پی نخود سیاه فرستادن کسی-کسی را از سر خود باز کردن

بی می خمار بودن-نخورده مست بودن-برای انجام کاری آمادگی بسیار داشتن

داش-لوطی-مشدی
دست پخت-شیوه ی پختن-هنر پختن

الانه-همین حالا-هم اکنون

پر گویی-روده درازی-پر چانگی

پدر کسی در آمدن-بسیار اذیت شدن-دخل کسی آمدن

پینه بستن-سخت شدن پوست کف دست و پا
پا انداز-آن که وسایل عیش و عشرت دیگران را فراهم آورد-جاکش- فرش جلوی در ورودی

 

چاتمه-چند تفنگ که یه صورت ضربدر به هم تکیه داده اند
ریش در دست کسی دادن-اختیار خود را به دیگری سپردن-کار خود را به دیگری واگذار کردن

خلق کسی تنگ شدن-عصبانی شدن-بی حوصله شدن

دستی-به عمد-از روی تعمد

داغ کسی را تازه کردن-کسی را به یاد مصیبتش انداختن
آلت فعل(وسیله‌ی انجام کار)
تلکه بندی-چیزی سرهم بندی شده و آسیب پذیر
خرکار-پرکار

تو هچل افتادن-به دردسر افتادن-دچار مشکل شدن

بی جا-نامناسب-بی مورد

با کسی بحث و مجادله کردن

بی تخم و ترکه-بی فرزند-بی نسل

آب در چشم نداشتن-شرم و حیا نداشتن

 

خاک بر سری-بی آبرویی

حالی شدن-فهمیدن-درک کردن

از خیر چیزی گذشتن(از چیزی صرفنظر کردن)

ریغ-مواد درون امعا و احشا

چاق کردن دعوا-دامن زدن به دعوا

پاره آجر-شکسته ی آجر

دلخور کردن-مایه ی گله مندی و نارضایتی کسی را فراهم کردن

کار شگفت‌انگیز کردن

خنگ-نادان-ابله-کودن

افسار کسی را شل کردن-به کسی آزادی کمی دادن

زیر و زبر گذاشتن-اعراب گذاشتن بر حروف

دل کندن-دست کشیدن-رها کردن

 

 

اسم شب(کلمه‌ی رمز برای عبور به هنگام شب)

 

ذلیل شدن-خوار و زبون شدن-بیچاره شدن
در جا زدن-پاها را بدون راه رفتن به نوبت چپ و راست به زمین کوبیدن-ترقی نکردن
بیشتر از کوپن حرف زدن ،-سخنان بالاتر از حد و مقام خود گفتن پا را از گلیم خود فراتر نهادن

بسیار دلواپس و نگران بودن

 
آدم بی‌خود-بی‌شخصیت و بی‌معنی

آب چشم گرفتن(ترسانیدن، به گریه انداختن)

 

باز نشسته ک-سی که بدلیل پیری و یا علل دیگر از کار کردن دست کشیده است و حقوقی دریافت می کند
پشم و پیله ی کسی ریختن-ناتوان شدن کسی-از میان رفتن ابهت کسی

خل بازی درآوردن-مثل دیوانه ها رفتار کردن
حق گرفتن-نگا. حق بردن

دُنگ-سهم-حصه

از خوشحالی در پوست نگنجیدن-از شادی سر از پا نشناختن