اسیر خاک-مرده-تن‌پرور

دست آخر-سرانجام-آخر سر-آخر کاری

پُر-لبریز-کامل-سیر-زیاد
جاده کوبی-راه صاف کردن

دُز کردن-فروختن چیزی که پیش از آن فروخته شده بوده است

 

جگر گوشه-فرزند

چپه-کجی به یک سمت

چاقالو-چاق-فربه

زوار در رفتن-بند و بست چیزی خراب شدن-از شدن خستگی یا پیری از کار افتادن

آب شدن و به زمین فرو رفتن(دود شدن و به آسمان رفتن)

پخته-با تجربه-دنیا دیده

دل آشوبه گرفتن-دچار حالت تهوع شدن

حاضر جواب-کسی که برای هر موردی پاسخ آماده دارد

بی ریش-ناجوانمرد-نامرد

پِرک-بوی ترشیدگی-بوی ماندگی

 

ریش سفید-مرد سالخورده و محترم

به خاطر داشتن-به یاد داشتن-از بر بودن

آتو-بهانه-دستاویز-نقطه‌ضعف

 
حرف دو پهلو-نگا. حرف پهلودار
آغبانو(لقبی برای زنان محتشم و بزرگ)
برای هفت پشت کسی کافی بودن-از تحمل کسی خارج بودن-بسیار زیاد بودن

پیش کردن گربه-راندن گربه

دار و دسته راه انداختن-برانگیختن یاران و طرفداران-ترتیب دادن گروه هواداران

ترس بر داشتن کسی را-از وارد شدن به کاری بیم داشتن

اَجق وَجق-چیزی با رنگ‌های تند و زننده-دارای ترکیب ناهماهنگ

بریدن از کسی یا چیزی-دست کشیدن از چیزی-ترک کردن-قطع رابطه و دوستی

بزن قدش-دعوت به دست دادن برای نشان دادن توافق و همدلی

جاصابونی-ظرفی که صابون را در آن می گذارند

بستن خود به کسی-خود را به کسی منتسب کردن

 
خبره-ماهر-استاد
پیزری-پوشالی-بی ارزش و بی مصرف
از زیر بته عمل آمدن-خانواده و اصل و نسبی نداشتن

 

دود گرفتن-پُک زدن

 

زهره ترک شدن-زهره آب شدن
از پیش بردن-با موفقیت انجام دادن

بی چک و چانه-بی گفت و شنود-بی کم و کاست

پیش زدن-جلو زدن-سبقت گرفتن
رقاص خانه-دشنام گونه ای برای برخی جاها-جاهای بی حساب و کتاب و شلوغ و پلوغ

چشم و گوش باز-کسی که همه چیز را می فهمد-آگاه و با تجربه
آتش زیر پا داشتن(بی‌قرار بودن)

اسپند روی آتش بودن-سخت نگران و دلواپس بودن-آرام و قرار نداشتن

باب-مرسوم-معمول

انسان-آدم خوب و پایبند به اصول اخلاقی

دَم کردن-ریختن آب جوش روی چای و مانند آن و حرارت دادن آن ها-گذاشتن برنج جوشانده بر روی آتش تا آب آن بخار شود

زپرتو-ضعیف-بی دوام

چراغ پیه سوز-چراغی فتیله ای که سوخت آن از پیه بود

آب پاکی روی دست کسی ریختن-کسی را کاملن ناامید کردن

 

چال افتادن-گود شدن

آرد خود را بیختن و الک را آویختن(کسی که وظایف زندگی‌اش را انجام داده و دیگر توقعی از او نیست)
 

حق گرفتن-نگا. حق بردن

 

حق گرفتن-نگا. حق بردن

ته دیگ-برنج برشته شده و چسبیده به ته دیگ و یا چیزی که زیر برنج در ته دیگ بگذارند

چار شانه-دارای شانه های پهن-کنایه از مرد خوش اندام

چگور پگوری-خوشگل-جذاب

آبِ خشک(آب بسته)

تو سر چیزی زدن-از ارزش واقعی چیزی کاستن
از کیسه خوردن(از جیب خوردن)

خر کسی از پل گذشتن-گره کار باز شدن-از گرفتاری خلاص شدن

اسب را گم کردن دنبال نعلش گشتن-اصل را از دست دادن و دنبال فرع گشتن

 

بازداشتن-منع کردن-مانع شدن

 
 

خل بازی-حرکات غیر منطقی و غیر عاقلانه

 

پشت-نسل-فرزندان

زدُ وازد-زیر و رو کردن کالا و سوا کردن نوع به تر

بعد از نود و بوقی-پس از مدتی دراز
زیر در رو-گریزان-گریز پا-شانه خالی کن

پر و پاچه-پا-پاچه

 

دهن تر کردن-اندکی نوشیدن-لو دادن

تقلا-دست و پا زدن-کوشش زیاد

حرف روی حرف کسی آوزدن-برخلاف حرف کسی چیزی گفتن-با حرف کسی مخالفت کردن

جوجه خروس-جوان تازه به دوران رسیده

تشت رسوایی کسی به صدا درآمدن- تشت کسی از بام افتادن

چپ چُس-اصطلاحی تحقیرآمیز برای خطاب

آوردن-باعث شدن-ایجاد کردن

روده دراز-پر حرف-وراج

پس رفتن-عقب رفتن

 

چشم و گوش باز-کسی که همه چیز را می فهمد-آگاه و با تجربه

دارا-ثروتمند

پادگان-سربازخانه
آش شله‌قلمکار-بی‌نظم و قاعده

چرک-کثیف

از چنگ دزد در آمدن و به دام رمال افتادن-از باران به ناودان پناه آوردن

پنج تن-محمد-علی-فاطمه-حسن و حسین

افسارگسیخته(سرکش)

دزد و حیز-نادرست و مکار

بومی-محلی-اهل همان سرزمین
دهن دره-خمیازه

چلو چو انداز-شایعه پخش کن
زُهم-بوی تند و زننده ی گوشت گندیده یا تخم مرغ فاسد

چراغ پا-حالتی که اسب دو دست خود را بلند کند و راست بایستد

 

رو آمدن-به جایی رسیدن-ترقی کردن-ثروتمند شدن

دلنگ و دلنگ-صدای زنگ و ناقوس

از کسی رودست خوردن(از کسی فریب خوردن)

آفتاب را به‌گز پیمودن(کوشش بی‌هوده کردن)
دله-ظرف حلبی

 

آفتاب را به‌گز پیمودن-کوشش بی‌هوده کردن
حرف بَری کردن-سخن چینی کردن-خبرچینی کردن

خیکی-آدم چاق و فربه

رفتن به کسی-شبیه بودن به کسی

دان دان بیرون زدن-ظاهر شدن دانه ها بر پوست

خشتک-وسط درز دو پا در شلوار

 

از جیب رفتن(سود یا لذتی را از کف دادن)

تکان خوردن-ناگهان ترسیدن-جاخوردن-از جا حرکت کردن
 

 

حمال باشی-به تخقیر به آدم ناشی و بی عرضه می گویند

تور انداختن کسی-گیر آوردن کسی علیرغم میل او

از حساب پرت بودن-در اشتباه بودن

خمیازه کشیدن-دهن دره کردن

 

دستمال کاغذی-قطعات کوچک کاغد که به جای دستمال پارچه ای به کار می برند

دررفت-خرج و هزینه-مقابل درآمد

از کسی خوردن(توانایی مقابله با کسی را نداشتن)

خط افتادن-خراش افتادن

تا شدن-دو لا شدن-جمع شدن

دیمی-کشت که از آب باران آبیاری شود-بدون برنامه و حساب-بی هدف

توی دل کسی خالی شدن-ترسیدن-ناامید شدن

دست به دست مالیدن-تردید نشان دادن-هیچ کاری نکردن

پیر کسی در آمدن-سخت اذیت شدن- پدر کسی در آمدن

از این دنده به آن دنده غلتیدن(از درد یا فکر و خیال نخوابیدن)

خواهر و مادر گفتن-دشنام خواهر و مادر به کسی دادن

رسیدن-مواظبت کردن-مورد لطف قرار دادن

خر رنگ کن-خوش طاهر بد باطن

داوطلب-خواستار-نامزد

اشک تمساح(گریه ی دروغین)

 

بی ناخن-بی انصاف-کسی که به زیردست سودی نمی رساند

پشت کار داشتن-داشتن نیرویی که انسان را به پایان دادن کار وا می دارد

چوب دو سر گُهی-نگا. چوب دو سر طلا

آش نذری-آشی که به نیت برآورده شدن دعایی بپزند

داغ-مصیبت-اندوه-سخت گرم-سوران

دُهُل دریده-بی شرم-ناپارسا

دو دوزه بازی-دو رویی-کلک زنی

 

چار طاق-به طور کامل

رشوه خواری-دریافت دستمزد برای انجام کاری ناروا و غیرقانونی

چشم شور-آن که چشم زخم زند
پیش کسوتی-قدمت و برتری

چلوزیدن-خشک شدن-پلاسیدن

دقه-دقیقه

دود چراغ-کشیدن شیره

خلاص-خارج از دنده بودن موتور

حساب بی حساب-سر به سر-این به آن در-مساوی-هیچ به هیچ
دست و پا پنبه ای-دست و پا چلفتی-بی عرضه-بی دست و پا

انداختن باد به غبغب-تکبر کردن-قیافه گرفتن

افتادن تشت کسی از بام(رسوا شدن، باز شدن مشت کسی)

به هم زدن دم و دستگاه-سر و سامان دادن-درست کردن-تشکیل دادن
از شیر مرغ تا جان آمیزاد(از سیر تا پیاز)

حکیم باشی را دراز کردن-مجازات کردن بی گناه

تنبل خان-تن پرور
خوش حرکت-خوش رفتار-طناز

 

چشم بلبلی-دارای چشم گرد-نوعی لوبیا

پر نفس-پر چانه-پر حرف-کسی که در دویدن نفسش دیر تنگ شود

پشت چشم نازک کردن-پشت چشم آمدن

چراغ اول-نخستین پولی که معرکه گیران از مردم می گیرند

حرف دو پهلو-نگا. حرف پهلودار
بو دادن-بوی بد دادن-مشکوک بودن

دو برجی-کبوتری که در یک جا بند نمی شود

بُز آوردن-بد آوردن-بد شانسی آوردن

 
جامه شور-رختشوی

زاپاس-ذخیره-یدک-آدم بی مصرف و زوار دررفته

پایین تنه-از کمر به پایین-قسمت پایین لباس-کنایه از آلت تناسلی

آب بردار(دوپهلو، کنایه‌آمیز)

 

آمد نیامد(فرخنده بودن و نبودن)

چرک نویس-نوشته ی نخستین که ممکن است بازبینی و ویرایش شود

ته دار-پایه دار

بریدن از کسی یا چیزی-دست کشیدن از چیزی-ترک کردن-قطع رابطه و دوستی

بجا-شایسته-در هنگام مناسب

دورادور-اطراف-پیرامون-گرداگرد

دو پول-مبلغ بسیار ناچیز و اندک

حشک شویی-شستن لباس با مواد شیمیایی با کمی یا بدون آب

با نگاه کسی را خوردن-با چشم خریدار یا شهوانی به کسی نگریستن

 

دوا شور کردن-شستن فرش با دوا

خاطر جمع بودن-مطمئن بودن-یقین داشتن

اله و بله(چنین و چنان)

به یک پول سیاه نیارزیدن- به لعنت خدا نیارزیدن

 

آزار داشتن-انجام کاری به قصد اذیت دیگری-کرم داشتن

دندات روی جگر گذاشتن-طاقت آوردن-تحمل کردن-تاب آوردن

تخم مرغ عسلی-تخم مرغی که در آب گرم نیم پز شده است

اختلاط کردن-بی‌هدف از این در و آن در گفت‌وگو کردن

جناغ-استخوان جلو سینه ی مرغ

برفک-دانه های سفیدی که در دهان نوزادان پدید می آید-بخار یخ بسته-نقطه های سفید روی تصویر

دست بردار نبودن-پافشاری کردن-رها نکردن

آسمان (و) ریسمان به هم بافتن(حرف‌های بی‌ سروته و بی‌ربط زدن)

پچ پچ-نجوا-حرف زیر گوشی

جود-یهودی-حهود

خبر-گزارش رویداد
آینه‌ی دق(آینه‌ای که شخص خود را در آن عجیب و غریب می‌بیند – شخص عبوس و بدقدم)
زبانزد شدن-معروف شدن-فاش شدن

زیر درختی-میوه هایی که زیر درخت فرو می ریزند

انگشت بر چشم نهادن-پذیرفتن-مسلم دانستن
به حول و ولا افتادن-دستپاچه و مضطرب شدن-به تلاش و تقلا افتادن

 

آتش بی‌باد-ظلم-می

پالان کردن کسی-فریب دادن کسی
جُستن-چیز گمشده را یافتن
بی باعث و بانی-بی کس و کار-بی سرپرست

پُر توپ-خشمگین

خرد و خمیر شدن-بسیار خسته شدن-له و لورده شدن

 

اشک تمساح-گریه ی دروغین

جزغاله شدن-سخت سوختن-زغال شدن

اجاق-دودمان

ریش توپی-ریش تپه

آتش از چشم کسی گرفتن-ترسانیدن

بد آوردن-بد شانسی آوردن-زیان دیدن بر اثر پیشامد بد

دلبخواه-به اختیار-بدون رعایت رسم و قانون

اهل محل(همه‌ی کسانی که در یک محل کار یا زندگی می‌کنند)
پار-فرسوده و اوراق-مجروح
خنسی-گرفتاری-تنگدستی

چینی بند زدن-کاسه دوختن-به هم چسباندن تکه های ظروف شکسته
پنبه از گوش در آوردن-از غفلت در آمدن-هوشیار شدن

بالا انداختن-نوشیدن مشروبات الکلی

افتادن دست(از فرط کار زیاد در دست‌های خود احساس خستگی بسیار کردن)

البرز-بلندقامت-دلیر

 
دست کسی در کار بودن-شرکت داشتن در کاری

بی جا-نامناسب-بی مورد

انگشت بر حرف نهادن(ایراد گرفتن، نکته‌گیری کردن، اعتراض کردن)

رفت و روب-جارو و پارو-خانه تکانی-تمیز کردن منزل

آب اندام(زیبا تن و خوش‌رو)

باشگاه-محل گردهمایی گروهی برای ورزش-تفریح و از این قبیل

بخت برگشته-تیره روز-سیاه بخت-بیچاره

ای داد بیداد(کلامی است که به‌هنگام حسرت و افسوس می‌گویند)

به تور انداختن-به چنگ آوردن-تصاحب کردن

پوزه ی کسی را به خاک مالیدن-کسی را شکست دادن

تپیدن-به زور و با پر رویی وارد جایی شدن

جنس-کالا-کالای قاچاق-مواد مخدر مانند هرویین-تریاک و مانند آن ها

برچسب زدن-تهمت زدن

چانه انداختن-جان کندن-حرکت پیش از مرگ

پیشنماز-کسی که پیشاپیش دیگران نماز می خواند و دیگران به او اقتدا می کنند

آینه‌ی هفت‌جوش-خورشید

خوش اندام-خوش هیکل-خوش اندازه و برازنده

چاک کردن-نگا. چاک دادن
 

روغن کاری-روغن زدن به هر نوع دستگاه

آخرین تیر ترکش-آخرین تدبیر

دست گرفتن برای کسی-خطای کسی را مرتب به رخ او کشیدن
بلا گردان-چیزی یا کسی که جلوی آسیب و زیان را می گیرد

دم ِ بخت-دختری که به سن ازدواج رسیده است

اسیر خاک(مرده، تن‌پرور)

 

آفتاب به آفتاب(هر روز)

به امان خدا رها کردن-اصلا به فکر نبودن-فراموش کردن

بار و بنه-وسایل سفر

از گل نازک‌تر به کسی نگفتن-با کسی سخت مهربان و پرمحبت رفتار کردن

آمده(شوخی و لطیفه)

چرند گفتن-نگا. چرند بافتن

خر گرفتن کسی-کسی را احمق حساب کردن

حرف کسی شدن با کسی-با کسی مشاجره پیدا کردن

 

در بحر چیزی بودن-تمامن به چیزی اندیشیدن

از چشم کسی دیدن-کسی را مسئول چیزی دانستن

دخانیات-کشیدنی ها مانند توتون و تنباکو و مانند آن ها

چغل خوری-سخن چینی

دست به سر و روی کسی کشیدن-کسی را نوازش کردن-کسی را اندکی آرایش کردن

چشم زخم میرزا مهدی خانی-شکست بزرگ

آزار داشتن(انجام کاری به قصد اذیت دیگری، کرم داشتن)

بانی خیر-نیکوکار-کسی که اثر خیر از خود بجا گذاشته است

زن-عاری از مردانگی-ناجوانمرد-ترسو

این سفر(این بار)

خبط کردن-اشتباه کردن-به خطا افتادن

ترور کردن-کشتن به دلیل سیاسی

 

خالی کردن دل کسی-کسی را ترساندن

دله دزدی-عمل دله دزد

جود-یهودی-حهود

به درد بخور-مفید-چیز یا کسی که سودمند باشد

زرت و زبیل-آت و آشغال-خرده ریزهای کم ارزش

بیخ ریش کسی بستن-به زور دادن-تحمیل کردن
دلچرکی-ناخوشایندی-اکراه
از هفت دولت آزاد بودن(شاد و آزاد بدون نگرانی از قضاوت دیگران زندگی کردن)

آمده-شوخی و لطیفه

 
دفتر کل-دفتری که در آن انواع کلیه معاملات و خلاصه ی هر کدام را در آن وارد می کنند

 

دسته راه انداختن-دسته و جمعیت ترتیب دادن

خوش آب و هوا-معتدل-کنایه از جایی که در آن وسایل خوشی فراهم باشد

خوش قد و بالا-خوش اندام-بلند بالا
پوشال-چیزهای سبک-میان تهی و بی ارزش

دل داشتن-جرات داشتن-دلیر بودن

بی در رو-بن بست

چاله چوله-جای پر از گودال-زمین ناهموار

خِرخِر-آواز کشیدن چیزی سنگین بر زمین-صدای ناهنجار و گوش خراش

چانه-گلوله ی خمیر نان