برو برگرد-چون و چرا

پشت کار داشتن-داشتن نیرویی که انسان را به پایان دادن کار وا می دارد

آب در هاون کوفتن-کار بی‌هوده کردن

الیسون و ولیسون-وردی است که برای کسانی که منتظرشان هستند می‌خوانند

 

دهنه سرخود-بی بند و بار

راه باز است و جاده دراز-اگر می توانی به قصد خود عمل کن

پول پول شدن-شکسته شدن ظرف چینی به تکه های کوچک

 

تعارف دادن-هدیه فرستادن-پیشکش کردن

رعیت داری کردن-حراست کردن از زیردستان-مورد نوازش و محبت قرار دادن زیردستان

جُم خوردن-تکان خوردن-برای انجام کاری آماده شدن

پیمانکار-آن که مطابق قرارداد انجام کاری را در زمان معین به عهده می گیرد

پَکَر-افسرده-نومید-گیج-بی دل و دماغ-بی حوصله

جوغ-جوی آب

دُرافشانی کردن-مشتی یاوه به هم بافتن

از خجالت کسی در آمدن(محبت کسی را جبران کردن)

چشم نداشتن برای دیدن کسی-تحمل نکردن کسی-از کسی بدش آمدن

دست و بال-دور و بر-اطراف

دبه در آوردن-جر زدن-از قول خود سر باز زدن-اظهار پشیمانی کردن پس از عقد قرارداد

بخت-شانس-اقبال-شوهر

زمین گذاشتن سر-مردن

آی زرشک(آی زکی)

 

از این شاخ به آن شاخ پریدن-دائمن از موضوع منحرف شدن و به مطالب فرعی پرداختن

چادر شب-پارچه ای که رختخواب را در آن می پیچند
پل کسی آن سر آب بودن-کار کسی بسیار خراب بودن
خاطرخواه شدن-عاشق شدن-دل باختن
داغ به دل کسی گذاشتن-کسی را عزادار کردن

ته جرعه-باقی مانده از نوشیدنی

پاتوغ-محل گرد آمدن

برای کسی آش پختن که یک وجب روغن داشته باشد-زمینه ی تنبیه و گوشمالی برای کسی آماده کردن

جن زدگی-دیوانه شدن-از حال طبیعی خارج شدن

اشک تمساح-گریه ی دروغین

 

 

 
پا-حریف

بیا بیا- برو برو

از این گوش گرفتن و از آن گوش در کردن(ظاهرن به حرفی گوش دادن ولی به آن عمل نکردن)

پدر مادر دار-نجیب-اصیل-آبرومند و خوب

 

دانگ-یک ششم-سهم-قسمت

چروکیده-چین دار شده-ناصاف

باریک شدن-دقت کردن-در بحر چیزی رفتن

راه بلد-راهنما-آن که راه را خوب می شناسد

زمخت-درشت-ناهنجار

خرده بُرده-مشکل-اختلاف

 

آدم بی‌معنی(آدم بی‌خود)

جریحه دار-زخمی-دل شکسته-رنجیده

 

 

تشنه ی چیزی بودن-یه چیزی سخت اشتیاق داشتن

خلاف-جرم

چشم و ابرو-زیبایی چهره

پر و بال-امکان-فرصت

جغ جغ-صدای به هم خوردن چند چیز-صدای همهمه

از بن دندان-از ته دل-با میل و رغبت
بنا را بر چیزی گذاشتن-قرار را بر چیزی گذاشتن-چیزی را ماخذ گذاشتن

چشمه آمدن-گوشه ای از مهارت خود را نشان دادن

دست آخر-سرانجام-آخر سر-آخر کاری
چش شده ؟-او را چه شده است ؟
تلنگ-یشکن-باد صدا دار-ضربه ی صدا دار

به محضِ-به مجرد ِ-همان وقت که
د ِ-زود باش!

تفنگ بادی-تفنگ ویژه ی بازی کودکان

 

از دست کسی در رفتن-کاری را بی‌اختیار و ناخواسته انجام دادن

پس نشستن-عقب نشینی کردن

بالای چشمت ابروست- به کسی نگفتن که بالای چشمت ابروست

دار و دسته راه انداختن-برانگیختن یاران و طرفداران-ترتیب دادن گروه هواداران

پس بودن هوا-خراب بودن اوضاع-نامناسب بودن وضعیت

داریه نم کن-کسی که پوست داریه را نم می زند تا نیکو بنوازد-چاپلوس
پاشویه کردن-شستن پای بیمار با آب گرم نمکدار برای پایین آورد تب

 
از زبان کسی مو در آمدن-کنایه از فرط تکرار و بی‌نتیجه بودن سخنی است
آواز خر در چمن(آواز ناخوش و گوش‌خراش)

زخم و زیلی-خونین و مالین-پر زخم

تجدید شدن-قبول نشدن در پایان سال تحصیلی و تکرار برخی از درس ها در شهریور ماه

خلق الله-مردم

آب از گلو پایین نرفتن-غصه و ناراحتی شدید داشتن
خوش رو-زیبا-خندان

پزا-زود پخت شونده

خیس کردن-ادرار کردن به خود

دیدن کردن-عیادت کردن-زیارت کردن-ملاقات کردن

ارزانی-بخشیدن-دادن

اسباب زحمت-کسی یا چیزی که موجب دردسر و آزار شود

راست روده شدن-اسهال گرفتن

خیت کردن-شرمنده کردن-کنفت کردن-بور کردن

پاپی بودن-دنبال کردن-اصرار ورزیدن

 
بابا غوری-نابینا-کور

 

برگ برنده-ورقی که با آن بتوان بازی را برد-وسیله ی اثر بخش

 

زر زر-صدای گوش خراش و یکنواخت-آواز گریه ی نامطبوع بچه

چوب زدن-با چوب تنبیه کردن
خواب آور-مخدر-بی هوش کننده

جاده کشیدن-راه درست کردن
اهل عمل(کسی که کم‌تر حرف می‌زند و بیش‌تر عمل می‌کند)

چرخ کار-کسی که با چرخ خیاطی کار و زندگی می کند

اُزبَک-بی‌ریخت-ژولیده-ازخودراضی

 
دنگ انداختن-نزدیکی جنسی کردن

از پا درآمدن(افتادن، سخت خسته و درمانده شدن)

حکیم باشی-پژشک تجربی و مدرسه نرفته

 

چشم دو دو زدن-تکان تکان خوردن چشم

دم ِ دست-آماده-حاضر-در دسترس

جهود ی-هودی-مقتصد

خروار-کنایه از مقدار زیاد

چاق کردن کاری-رو به راه کردن کاری-راه انداختن کاری
پای کسی حساب کردن-به حساب کسی گذاشتن
ذُق ذُق زدن-سوزش داشتن زخم

بالای منبر رفتن-پر گویی کردن
آبِ بسته-شیشه-بلور-یخ-برف
از کمر افتادن-از خستگی زیاد از کار افتادن-ناتوان شدن در امر جنسی

به خاک سیاه نشاندن-بدبخت و ذلیل کردن

تو زرد از آب درآمدن-بی ارزشی یا فساد چیزی آشکار شدن

رفتن به کسی-شبیه بودن به کسی

آهنگ ریپ‌دار-آهنگی که یک ضرب آن کم باشد
به خشت افتادن-متولد شدن-به دنیا آمدن

چروکیده-چین دار شده-ناصاف

تف مالی-سرسری شستن و اندکی آب زدن-هنگام بوسیدن-آب دهان و لب ها را به صورت کسی زدن
تزئیناتی-کسی که کارش تزیین است

رقصیدن کلاه کسی در هوا-بسیار شادی کردن-کلاه خود را به آسمان انداختن

خوار و حقیر-بی اعتبار-بی ارزش-ناچیز

خراب شدن بر سر کسی-نزد کسی بار و بندیل گشادن و ماندن

زیر تشکی-رشوه

دست پاچگی-شتاب زدگی-اضطراب

بز بیاری-بد شانسی-بد بیاری

دست کج-نامطمئن-دزد

رشته ی کلام به دست گرفتن-آغاز به سخن کردن-سخن را دنبال کردن

چکشی جواب دادن-محکم و قاطع پاسخ دادن-تند و برخورنده پاسخ دادن

چوق-چوب-تومان

خال باز-کسی که ورق ها را با تردستی می اندازد و مردم را فریب می دهد
دسته هاون-استوانه ای فلزی یا چوبی برای کوبیدن چیزها در هاون
آن‌ها را خانم زاییده، ماها را کلفت؟-چرا آن‌ها را بر ما ترجیح می‌دهند؟ چرا به ما اجحاف می‌کنند؟
البرز-بلندقامت-دلیر

جُنگ-کتابی که نوشته های گوناگون از نویسندگان گوناگون در آن باشد

اخت شدن با کسی(مانوس شدن با کسی)

پارسنگ برداشتن عقل کسی-خل بودن-دیوانه بودن

زیر جلکی-پنهانی

خُل-نیمه دیوانه-سفیه

خروس کسی خواندن-شاد و شنگول بودن-روزگار بر وفق مراد بودن

بند آوردن-متوقف کردن

دوش فنگ-نهادن قنداق تفنگ در کف دست و لوله ی آن بر دوش

پیاده بودن در کاری-در کاری ناشی و بی تجربه بودن

خوابگوشی-سیلی-کشیده

بند کردن-محکم کردن

پیه سوز- پی سوز

بخیه به آبدوغ زدن-کار بی هوده کردن

از زیر بته عمل آمدن(خانواده و اصل و نسبی نداشتن)

پنجول-پنجه ی گربه و مانند آن

آدم استخوان‌دار(کسی که اراده و پشتکار دارد)

چرکمُرد-پر چرک و کثیف

به حساب-مثلا-یعنی

پایگیر کسی شدن-زیان یا جرمی به کسی افتادن

 

 

پر و پا داشتن-پایه و اساس داشتن

پیشت-آوازی برای راندن گربه

دخانیات-کشیدنی ها مانند توتون و تنباکو و مانند آن ها

چرکمرد شدن-آن قدر چرک که با شستن هم چرک نرود

دفتر روزنامه-دفتری که در آن ریز همه ی داد و ستدهای روزانه را ثبت می کنند

 

آفتاب روی پشت بام جمع کردن(کاملا تنگدست بودن)

چهل منار-تخت جمشید

خر با تشدید-بسیار احمق-الاغ تمام عیار

 

از روی شکم‌سیری-از سر بی‌مسئولیتی-بدون تعمق

دست کسی را خواندن-از نقشه ی کسی با خبر شدن

دولت منزل-دولت سرا

پیش افتادن-جلو زدن-سبقت گرفتن

چلوزیدن-خشک شدن-پلاسیدن

پایاپای-خرید کالا با کالا-حساب کردن طلب های خود را به جای وام های گرفته

دست به گردن-در حال معاشقه-سریع الوصول
آخرین تحویل-قیامت
دست یکی داشتن-همدست شدن-متحد شدن

روغن مالی-روغن زدن به دستگاه

 

 

جوش خوردن-لحیم شدن-به هم پیوستن-معاشرت کردن با دیگران

از شیر گرفتن-به دوره‌ی نوزادی پایان دادن

 

حلال کردن-از تقصیر کسی گذشتن-طلبی را به کسی بخشیدن

خلیفه-مبصر مکتب خانه-ارشد کلاس

چاسان فاسان-آرایش-بزک

دل واپسی-نگرانی-اضطراب
حرص گرفتن-ناراحت شدن-لج کردن

درز و دوز-شکافتن و دوختن-راست و ریس کردن کار

باد به آستین کسی کردن-کسی را به کاری تحریک کردن

پول مول-پول

رده-حرف زشت یا نامربوط

 

دَم دادن-دل دادن-جرات دادن-گستاخ کردن

دست پیش-گدا
از سیر تا پیاز-همه چیز-با همه‌ی جزئیات

با سر رفتن-کنایه از داشتن نهایت شوق و اشتیاق برای کاری یا چیزی

زر زر کردن-غر زدن-گریه کردن شدید

آدم‌قحطی-کمیابی آدم های کارآمد

 

پیه گرگ مالیدن بر کسی-کسی را از چشم دیگران انداختن

 

 

پیاده شو با هم بریم-این قدر تند نرو

تا کش به کشمش می خوره-هنوز چیزی نشده-سر کوچک ترین بهانه

بریز و بپاش-دم و دستگاه-خرج بسیار

پس هم بر آمدن-حریف یکدیگر بودن-از عهده ی هم برآمدن

پشت پا پزان-آیین و رسم پختن آش پشت پا. آش پشت پا

تاب-طنابی که از دو سو بر درخت یا دو ستون می بندند و در میان آن می نشینند

راه انداختن کار کسی-وسیله ی تسهیل انجام شدن کار کسی را فراهم کردن-رو به راه کردن کار کسی

خستگی در کردن-استراحت کردن

استخوان در گلو داشتن(رنج و سختی کشیدن)

پا افتادن-اتفاق افتادن-پیش آمدن

اگر بمیری هم(به‌هیچوجه، هرگز)

جان دادن برای چیزی-برای چیزی سخت مناسب بودن

از شیر گرفتن(به دوره‌ی نوزادی پایان دادن)
تاپاله-سرگین خشگ شده ی گاو برای سوختن

چپ بودن-چپ دست بودن-لوچ بودن-مخالف یودن

خراب شدن-از کار افتادن-منحرف

زبان کسی گرفتن-لکنت زبان داشتن

آب خنک خوردن-به زندان افتادن
تیشه به ریشه ی کسی یا چیزی زدن-قصد نابودی کسی را داشتن

رنگ و رو رفته-کهنه-فرسوده-کارکرده

آجیل دادن-رشوه دادن-حق و حساب دادن

کسی را اذیت و آزار کردن

انگشت به دهان-حیرت‌زده-سرگشته

 

از قرار-ظاهرن-آن‌طور که پیدا است

احتیاطی(نجس، ناپاک)

تفنگ شکاری-تفنگ ویژه ی شکار

زغال اخته-میوه ای از زیتون کوچک تر و ترش مزه

حرام کردن-تلف کردن-از میان بردن نتیجه و فایده
خط در میان حرف زدن-آرام آرام و شمرده سخن گفتن

آی زرشک(آی زکی)

چوب به آستین کسی کردن-به سختی تنبیه کردن-به سزای عمل رساندن

ارواح بابات(به هنگام سرزنش برای ناکام شدن در کاری گفته می‌شود)

آسمان به زمین آمدن-رویدادی مهم و عجیب پیش آمدن

ذوق زده-بسیار خوش حال
جیک در نیاوردن-صدایی در اعتراض بر نیاوردن-کم ترین اعتراضی نکردن

چوب دو سر طلا-منفور از هر دو طرف-از این جا مانده و از آن جا رانده

زیر چاق بودن-برای کاری آماده بودن-کاری را بلد بودن

از روی شکم‌سیری(از سر بی‌مسئولیتی، بدون تعمق)

 

پا جوش-شاخ های فرعی متصل به ریشه ی درخت

 

به هدر دادن-تلف کردن-تباه کردن-از دست دادن

 

خیط شدن-نگا. خیت شدن

درز و دوز-شکافتن و دوختن-راست و ریس کردن کار

روبند کردن-کسی را به رودربایستی به کاری واداشتن

 

 

پولکی بودن-عادت داشتن به گرفتن رشوه-بدون پول کاری را انجام ندادن

دست و رو نشسته-ناکس-ناچیز

درد و بلای کسی به جان خوردن-تعبیری تحقیرآمیز برای مقایسه ی دو نفر با یکدیگر که این یکی صفات آن دیگری را نداشته باشد
استخوان خرد (نرم) کردن(با رنج و زحمت بسیار چیزی به‌دست آوردن، دود چراغ خوردن)

الدرم بلدرم کردن-بد و بیراه گفتن-ناسزا گفتن

زین و یراق کردن-برای کاری آماده شدن-رفتن به جایی

از پاشنه در کردن-پیاده راه درازی را طی کردن
زبان باز-کسی که با چرب زبانی به مقصود خود می رسد

خوش رو-زیبا-خندان

اروای ننه‌ات-ارواح بابات

پیشکار-رییس دارایی شهر یا استان

زن-عاری از مردانگی-ناجوانمرد-ترسو

پته ی کسی را روی آب انداختن-راز کسی را فاش کردن-کسی را رسوا کردن

زیر زبان کشی-با زرنگی از کسی حرف بیرون کشیدن-زیر پا کشی

دَم نقد-آماده-حاضر

خرس-چاق و درشت-تنومند

 

چول شدن-بور شدن در بازی-شرمنده شدن

 

دایر کردن-بر پا کردن-رواج دادن-آباد کردن

آشنایی به روشنایی انداختن-پس از مدت‌ها تصادفی آشنایی را دیدن

این و آن را دیدن(برای انجام کاری از همه کمک گرفتن)

جل و پلاس خود را پهن کردن-در جایی اقامت کردن

 

زیر کاسه نیم کاسه بودن-در کاری رازی پنهان بودن-مکر و حیله ای در کار بودن

در جای خود خشک شدن-مات و مبهوت ماندن

جلو بُر شدن-مورد حمله قرار گرفتن

توگوشی حرف زدن-نجوا کردن-تنگ گوش کسی حرف زدن
خون گرفته ی کسی بودن-در برابر کسی مسئول بودن

به جا آوردن-شناختن

چس خور-آدم خسیس-بخیل

زبان در قفا-زبان پس قفا

جان کندن-رنج بسیار بردن-با سختی فراوان کاری را انجام دادن

زُل-خیره

زبان گرفتن-کسی را با زبان خوش آرام کردن

تحصیل کرده-درس خوانده

آب در هاون کوفتن-کار بی‌هوده کردن

 

پشه را در هوا نعل زدن-در تیراندازی بسیار ورزیده بودن-بسیار زرنگ و فرصت طلب بودن

خنج انداختن-پنجول انداختن-خراشیدن پوست دیگری با ناخن

ترتیب کسی را دادن-کسی را تنبیه کردن-به حساب کسی رسیدن

خودرنگ-دارای رنگ طبیعی

خنج انداختن-پنجول انداختن-خراشیدن پوست دیگری با ناخن
از چنگ دزد در آمدن و به دام رمال افتادن(از باران به ناودان پناه آوردن)

چقال-مهمل بقال

ریق زدن-ریغ زدن
تخم مرغ کسی زرده نداشتن-حقه باز بودن

تازه به دوران رسیده-نو کیسه-کسی که تازه به ثروت یا به جایی رسیده است
باد گرفتن-مغرور شدن

تخم مرغ عسلی-تخم مرغی که در آب گرم نیم پز شده است

از سر باز کردن-دور کردن-رفع مزاحمت کردن

روی باد هوا بودن-سست و بی پایه بودن

زنده باد مرده باد-جار و جنجال سیاسی-تظاهرات سیاسی-شعارهای موافق و مخالف دادن

چراغ اول-نخستین پولی که معرکه گیران از مردم می گیرند

بکوب بکوب-با شتاب-تند و تند
تند نویس-کسی که سریع می نویسد

چوب لای چرخ گذاشتن-سنگ پیش پا انداختن-ایجاد مانع کردن

رمباندن-خراب کردن

رو گرفتن-چهره ی خود را پوشاندن

خون کسی را کثیف کردن-کسی را بسیار عصبانی کردن
آتش از چشم کسی گرفتن(ترسانیدن)

اختلاط کردن(بی‌هدف از این در و آن در گفت‌وگو کردن)

دنده کشیدن-دنده ی اتوموبیل را پیاپی عوض کردن

بی حوصله-ناشکیبا-شتابزده

داریه-حلقه ای چوبی که روی آن پوست کشیده و رامشگران به همراه دیگر سازها می نوازند

زاییدن زیر کاری-کاری را به دلیل دشواری به پایان نرساندن

رج کردن-رج بستن

زوار-زه وار-چیزی شبیه به زه

خیس شدن-تر شدن

چنگول زدن-پنجه زدن

تخت پایی-صاف بودن کف پا

چپه-کجی به یک سمت

 

 

از کفر ابلیس مشهورتر-گاو پیشانی‌سفید-نزد همه معروف

 

تگری-بسیار خنگ-یخچالی

تن کسی خاریدن-خواهان آزار بودن-دنبال دردسر بودن

بی نماز شدن-گرفتار عادت ماهانه شدن