زبان بندان کردن-دهان همه را با ایجاد وحشت بستن و سپس چاپیدن

آماده‌باش(حالت آماده بودن برای رویارویی با خطر)

باریک اندام-لاغر و ظریف
بی نور-بی عرضه-بی مصرف-کسی که به دوستان کمکی نکند
پدر کسی پیش چشمش آمدن-رنج و آزار بسیار دیدن
تیکه-چیز جالب-نصیب و قسمت-زن زیبا و خوشگل

جفتک زن-لگد زن
خرده ریز-اثاثه ی اندک و کم مصرف-آشغال
آب باریکه-درآمد اندک اما مرتب

دَم کرده-پر رطوبت-باد کرده

پس گوچه-کوچه ی کوچکی که به کوچه ی کوچک دیگری پیوسته باشد

دار و دیزی-لوازم اندک و ناچیز و ارزان خانه

آفتابِ پس دیوار-شامگاه

از زبان کسی مو در آمدن-کنایه از فرط تکرار و بی‌نتیجه بودن سخنی است

خر کسی از پل گذشتن-گره کار باز شدن-از گرفتاری خلاص شدن
پاکاری-شغل پاکار

دل-معده
بد لعاب-بد گوشت-بد خلق

پیش کسوتی-قدمت و برتری

زرده ی کسی نبستن-موفق نشدن در کار-بی ثمر ماندن کوشش کسی

ذِله شدن-ذله آمدن

از کف دست مو برآمدن(روی دادن پیشامدی غیرممکن)

راست شدن-رو به راه شدن

اجل معلق(مرگ ناگهانی)

دَلِگی-هیزی-چشم چرانی

پدر کسی را در آوردن-کسی را تنبیه کردن-بسیار آزار دادن
تنگ بودن وقت-دیر شدن

ادا در آوردن-مسخرگی کردن-تظاهر کردن-تقلید کردن

دریافتی-حقوق
انگشت‌پیچ-نوعی گز رقیق

 

چپو-غارت-تاراج

 

 

 

دیر فهم-کند ذهن-کودن

به غوره مویز شدن-آموزش ندیده و بی تجربه ادعا داشتن

پلاسیده-پژمرده-چروکیده

بی همه چیز-آدم بد جنس-نادرست-کسی که صفت خوبی ندارد

اشک کوه-یاقوت-لعل

حلقه-واحد چیزهای گرد مانند دو حلقه فیلم-دو حلقه چاه

حمامک مورچه داره-کنایه از تردید و دو دلی

چرم پاره-خرده های چرم در دکان کفاشی

خاله خوانده-زنی که با همه طرح دوستی می ریزد

تخته کردن-تعطیل کردن-بستن-از رونق و اعتبار انداختن

الف به خاک کشیدن-خجالت کشیدن

دست آموز-تربیت شده-آموخته

دُوال پا-آدم سمج

رودربایستی داشتن-ملاحظه کردن-پروا داشتن

رخت کسی کوک بودن-رفاه داشتن

خیس گذاشتن-در آب ریختن آرد برای تهیه ی خمیر

خواب از سر کسی پریدن-نگا. پریدن خواب از سر کسی

 

چرچر کردن-از ثروت بادآورده ای روزگار گذراندن

به هر دری زدن-جستجوی فراوان کردن-به هر جا و هرکس متوسل شدن

حاشا و کلا-هرگز-ابدن-به هیچ وجه

دو شاخ-دارای دو شقه

برگ زدن-حقه زدن-سر کسی کلاه گذاشتن-تقلب کردن

حرف از دهن کسی قاپیدن-سخن کسی را به نام خود قلمداد کردن

دهن-واحد آواز خواندن

حرف شنو-سر به را-مطیع

آهن کهنه به حلوا دادن-معامله‌ی پرسود کردن

آب و رنگ(طراوت و شادابی)

اتر خان رشتی-آدم پرافاده

دوز و کلک سوار کردن-توطئه چیدن-مطالبی را خلاف واقع جلوه دادن

زیر سبیل در کردن-به روی خود نیاوردن-درگذشتن

استخوان‌فروش-ستایشگر آبا و اجداد

ابرو انداختن(ابرو آمدن)

چغندر پخته-لبو

دم کسی لای تله گیر کردن-دچار سختی شدن-به بلا گرفتار شدن

رو دادن-گستاخ کردن-جسارت دادن

بند شدن در جایی-قرار یافتن-ساکن شدن-آرام گرفتن
چراغانی کردن-جشن گرفتن
بست نشستن-پناه بردن به بست برای در امان ماندن از تعرض

پشکل برچین-سخت بی سر و پا-بسیار حقیر

جرنگی-نقد-یکجا-یک کاسه

پیزر در جوال گذاشتن-در فریبکاری مهارت داشتن

هرماری-ز خوردنی یا نوشیدنی تلخ-کار سخت و دشوار

 

چانه کردن-تقسیم کردن خمیر نان به گلوله های مساوی

چوب پا-دو چوب بلند که پا در میان آن ها کنند و با آن ها راه روند

به خدا سپردن-برای کسی آرزوی امنیت در پناه خدا کردن

دست پیش را گرفتن-خود را محق وانمود کردن

برای فاطی تنبان نشدن-بدرد نخوردن-قانع کننده نبودن-فایده نداشتن

پدر کسی را در آوردن-کسی را تنبیه کردن-بسیار آزار دادن

آدم استخوان‌دار(کسی که اراده و پشتکار دارد)

تِرمال کردن-خراب کاری کردن-کثافت کاری کردن-گُه مال کردن

حیوون-نگا. حیوان
آب از دریا بخشیدن-از کیسه‌ی خلیفه بخشیدن

توپ بستن به مال-حیف و میل کردن مال-ولخرجی کردن

خوار و ذلیل-نگا. خوار و خفیف

پشکل داخل مویز-بی سر و پایی در میان اشخاص دارای عنوان

چلچل-خال خالی-ابلق

پشت به کوه اُحد بودن-پشت گرمی داشتن

 
 

 

بدهکار نبودن گوش کسی-سخنان را شنیدن و به آن اعتنا نکردن

زیر ِ گوش-سخت نزدیک-دم دست

از چشم کسی برق پریدن(شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد)

چشم زاغ-بی شرم

چانه کردن-تقسیم کردن خمیر نان به گلوله های مساوی

به یک تیر دو نشان زدن-با یک اقدام دو کار انجام دادن-با یک کار دو نتیجه گرفتن

ریز ریز کردن-کاملن خرد و کوچک کردن

رژیم داشتن-برابر دستور پزشک غذا خوردن-برخی غذاها را نخوردن

 

پس دادن درس-پاسخ دادن به پرسش های درسی

پَر جبرئیل-چیز کمیاب و نادر-پول

ریش شدن-ریش ریش شدن

از پا در آوردن-سخت فرسوده و از کار افتاده کردن

از روی معده حرف زدن-بدون تعمق و بدون منظور چیزی گفتن

 

بد جنس-بد ذات-بد نهاد-فرومایه

آب دندان خوردن(حسرت خوردن)

 
خرجی دادن-دادن پول لازم برای گذران روزانه
حلال زادگی-حلال زاده بودن-درست کردار بودن

آش شله‌قلمکار(بی‌نظم و قاعده)

پا-حریف

پرونده سازی-گردآوری سندهای دروغین برای متهم کردن کسی

زیر بغل کسی هندوانه گذاشتن-کسی را به قصد دریافت چیزی بیش از اندازه ستودن

احدالناس(کسی، فردی)

ذکر گفتن-پی در پی دعا خواندن

بخاری از کسی بلند نشدن-به حال دیگری سودی نداشتن-توانایی و برش نداشتن

از جایی آب خوردن(ناشی از چیزی بودن)

چاک و بست نداشتن دهان-دهان لغ بودن-رازدار نبودن

 

چپری آمدن-زود آمدن

از روی معده حرف زدن-بدون تعمق و بدون منظور چیزی گفتن

آستین بالا زدن(آماده شدن، به کاری برخاستن، پا پیش گذاشتن)

ژاکت-کت بافته شده از کاموا

به خاک سیاه نشاندن-بدبخت و ذلیل کردن

تیپ یکدیگر زدن-با هم دعوا کردن

آلاف و الوف(مال و ثروت، جاه و مقام)
حرف خود را به کرسی نشاندن-نظر خور را به کسی قبولاندن یا تحمیل کردن

تَک تَک-یکی یکی-جدا جدا

 

در و تخته را مهر کردن-سکوت کردن-دست کشیدن

خوش عیار-خوش ذات-خوش جنس

اُزبَک-بی‌ریخت-ژولیده-ازخودراضی
چرق چوروق-صدای جویدن آدامس و مانند آن

به زخم خود زدن-دردی را درمان کردن-گوشه ای از گرفتاری خود را سامان دادن

زهره ترک کردن-سخت ترساندن-از وحشت به حال مرگ انداختن

دستکاری-دست بردن در چیزی

چش شده ؟-او را چه شده است ؟

جا زدن-چیزی بدلی را به جای اصلی قالب کردن-خود را به جای دیگری معرفی کردن

به جان آمدن-به ستوه آوردن-به تنگ آوردن

چای دان-جای نگهداشتن چای خشک

خانه زاد-نوکر-خدمت گزار

دود از کله ی کسی برخاستن-سخت شگفت زده شدن-حیرت بسیار کردن

چراغ دستی-چراغ قابل حمل با دست

چینی بند زن-کسی که تکه های شکسته ی ظزوف را به هم می چسباند

انگشت خوردن-افسوس خوردن-پشیمان بودن

حاجی لک لک-لک لک-شخص بلند قد

الانه(همین حالا، هم اکنون)

چشمک زدن-بر هم زدن چشم به قصد ایما و اشاره

دو دستی-با هر دو دست

تیر مالی-لاغر-باریک-ضعیف-دختر بلند بالا

از کسی حساب بردن(از کسی ترس داشتن)

چشم کسی چهارتا شدن-سخت تعجب کردن-انتظار شدید برد

پِغِله-ریزه میزه-کوچک و ظریف

الانه-همین حالا-هم اکنون

داش مشدی-لوطی محل-آن که غرور جوانی دارد

جوشی شدن-عصبانی شدن

آرد خود را بیختن و الک را آویختن(کسی که وظایف زندگی‌اش را انجام داده و دیگر توقعی از او نیست)

پَهن آباد-پول بسیار ناچیز و کم ارزش

توپ علی گلابی زدن-بلوف زدن-بی پول سر قمار نشستن

در هم و بر هم-آشفته-پریشان-آمیخته

زردی کشیدن-تحمل کردن-سختی دیدن-انتظار کشیدن

آمد داشتن(فرخنده و میمون بودن)

با ریسمان کسی به چاه رفتن-با اعتماد به کسی به کاری دست زدن
خرج در رفته-خالص-ارزش پس از کسر مخارج لازم

پسله-جای پنهان-در نهان

انگشت بر چشم نهادن(پذیرفتن، مسلم دانستن)

پیچ افتادن در کار-گره خوردن کار-مشکلی در کار پیدا شدن
روضه خواندن-سخنان بی فایده گفتن-آه و ناله کردن
از پارو بالا رفتن پول(ثروت بسیار داشتن)

از دست کسی در رفتن(کاری را بی‌اختیار و ناخواسته انجام دادن)

رفیق بازی-زیاده روی در دوستی کردن

از خواب پریدن(بیدارشدن ناگهانی از خواب)

پف زدن-ورم کردن-بالا آمدن

از راه نامشروع ) به پول و ثروت رسیدن

ده مرده حلاج بودن-بسیار زرنگ و کاری بودن

دیم کار-کشاورزی که کشت خود را دیم زراعت می کند

از خدا بی‌خبر-ظالم-نابه‌کار
پنج زاری-سکه ی پنج ریالی-پنج هزاری

چاقو دسته کردن-از سرما لرزیدن

توالت-مستراح-دستشویی-آرایش-بزک

بازداشتگاه-زندان موقت

پشکل-سرگین حیوانات اهلی

رگ به رگ شدن-ضرب خوردن و پیچیدن مفصل

ختم قرآن کردن-یک بار قرآن را از اول تا آخر خواندن

خال زدن-پیدا شدن خال در جایی از بدن یا لکه در چیزی-خال کوبی کردن

آتش به گور کسی باریدن(پس از مرگ دچار عذاب شدن)

پنج زاری-سکه ی پنج ریالی-پنج هزاری

 

 

 

زیر درختی-میوه هایی که زیر درخت فرو می ریزند

چم و خم-آداب و رسوم-فن-ناز و عشوه

اداره بازی(پرداختن بیش از حد به تشریفات زاید اداری)

خُل-آتش زیر خاکستر-خاک و کثافت

چراغ روشن کردن-ارزان کردن جنس

خوردن حرف-نگا. حرف را خوردن
تریج-آن جاکه آستر درونی جامه با رویه ی آن به هم می پیوندد
الکی-بی‌هوده-بی‌خود-دروغکی

پیزر-پوشال های نازکی که برای نشکستن ظروف شیشه ای میان آن ها می گذارند

چانه شل-دهن لغ-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود

حشک شویی-شستن لباس با مواد شیمیایی با کمی یا بدون آب

اکبیری(زشت، بی‌ریخت)

اجاق‌کور(نازا، بی فرزند)

آش دهن سوزی نبودن(زیاد جالب نبودن، اهمیت زیادی نداشتن)

بستن-یخ ردن-منجمد شدن-منعقد شدن-سفت شدن-ریختن بیش از اندازه-هدف قرار دادن

حیوانکی-کلمه ای در مقام تاسف خوردن به حال کسی

دود دادن سبیل کسی-ادب کردن-تنبیه کردن-شکست دادن

استغفرالله(خدا نکند، خدای نکرده، هرگز)

بی سکه کردن-بی ارزش کردن-بی اعتبار کردن

دبه در پای شتر انداختن-در میان مردم فتنه انگیزی کردن

حکیم باشی را دراز کردن-مجازات کردن بی گناه

بی هوا-ناگهان-غفلتا-نا غافل-یک مرتبه

 

جِر گرفتن کسی را-اوقات کسی تلخ شدن

برچسب زدن-تهمت زدن

الف الف کردن(قاچ‌قاچ کردن)

خل بازی-حرکات غیر منطقی و غیر عاقلانه

خرفهم-فهماندن به ابله-شیر فهم

بُرد-قدرت پرتاب-پیروزی بر حریف
پیش بودن-جلو بودن-برتری داشتن

ذِله آمدن-به ستوه آمدن-خسته و عاجز شدن

 

چوب دو سر نجس-نگا. چوب دو سر طلا

زیر و رو کردن-همه جا را به دنبال چیزی گشتن-به هم ریختن
چارقد قالبی-نوعی چارقد که آن را آهار می زدند تا راست و منظم بایستد
زاغه-جای نگاه داری گاو و گوسفند-حانه ی بسیار محقر-انبار مهمات

افتادن بچه(سقط شدن جنین)

دَدَر-بیرون-کوچه
 

آمد نیامد داشتن-روی دادن واقعه‌ای که احتمال فرخنده و نحس‌بودن هر دو در آن هست

پدر کسی را در آوردن-کسی را تنبیه کردن-بسیار آزار دادن

آفتاب‌رو-جایی که آفتاب بر آن بتابد

پِتل پُرت-بیان عامیانه ی پترزبورگ-جای بسیار دور

جزاندن-آزار و اذیت کردن

حق گرفتن-نگا. حق بردن

آماده‌باش-حالت آماده بودن برای رویارویی با خطر

زیر گوش کسی زدن-به کسی سیلی زدن

آمد کردن(رخ‌دادن واقعه‌ای خجسته)

رد زدن-رد پای کسی را گرفتن-نشان به جایی بردن

پیگرد-پی گیری-تعقیب

جملگی-تمامن-سراسر

الکی(بی‌هوده، بی‌خود، دروغکی)
خروس بی محل-وقت نشناس-کسی که بی جا سخن می گوید یا بی موقع کاری می کند

زبان ریختن-سر و زبان داشتن-با چرب زبانی و شیرین سخنی کار خود را کردن

این پهلو آن پهلو شدن(این دنده آن دنده شدن، غلتیدن از پهلویی به پهلوی دیگر)

راست راستی-حقیقتن-واقعن

 

زیر دماغ کسی سبز شدن-ناگهان در برابر کسی حاضر شدن

بد بیاری-بد شانسی-ناسازگاری بخت-چپلی

خاکشیر-کنایه از خرد و ریز ریز

خالی خالی-بدون چیز دیگری

خشکه پلو-کته

تک پا-زمان کوتاه-در فرصتی بسیار اندک

دل داشتن-جرات داشتن-دلیر بودن

چار زانو نشستن-نوعی نشستن به طوری که زانوها در راست و چپ و پای راست زیر زانوی چپ و پای چپ زیر زانوی راست قرار گیرد-نهایت ادب و نزاکت

دل کسی آب شدن-به اوج تمنا رسیدن-بسیار مشتاق شدن-بی تاب شدن

دبوری-بی سر و پایی-ولگردی

دو به دو-دو تا دو تا

روضه خواندن-سخنان بی فایده گفتن-آه و ناله کردن

رژیم گرفتن-رژیم داشتن

پاره شدن بند دل-بسیار ترسیدن

باد توی گلو انداختن- باد به غبغب انداختن

آشی بودن زندگی-نامساعد بودن حال و احوال

 

حرف بَری کردن-سخن چینی کردن-خبرچینی کردن
رفتن از کیسه-ضرر کردن-از سرمایه خرج کردن
بر و بیا داشتن-رفت و آمد بسیار داشتن-دم و دستگاه داشتن

بشور و بپوش-جامه ای که پس از شسته شدن نیازمند اتو شدن نیست

 

بی نمک-نچسب-لوس-ننر-بد ریخت-بدون ملاحت

آهوی شیرافکن-چشم محبوب

حق نشناس-نا سپاس

چِککی-فوری-به سرعت

آب از دریا بخشیدن-از کیسه‌ی خلیفه بخشیدن
زیر ِ گوش-سخت نزدیک-دم دست

 

تنگاتنگ-بسیار نزدیک به هم-بدون فاصله

 
آهنگ ریپ‌دار(آهنگی که یک ضرب آن کم باشد)

توی کوک کسی یا چیزی رفتن-کسی یا چیزی را زیر نظر داشتن- توی نخ چیزی رفتن

تریاکی-معتاد به تریاک

پوست کلفت-سخت جان-مقاوم

اسباب‌بازی(وسیله‌ی بازی (به‌ویژه برای کودکان))

برزخ شدن-ناراحت شدن
خال گوشتی-نقطه ی برجسته ای از گوشت بر پوست بدن
آینه‌ی بخت-آینه‌ای که داماد همراه شمعدان برای عروس می‌فرستد
از آب درآمدن(نتیجه دادن، تربیت شدن، روشن شدن حقیقت)

 

 
به کیشی آمدن و به خیشی رفتن-بی اعتبار و بی ثبات بودن
بچاپ بچاپ-اوج سوء استفاده و دزدی
زبان درازی کردن-با گستاخی و بی ادبی خارج از حد خود سخن گفتن

خوش بنیه-سالم و قوی

جانانه-محکم-کامل-بزرگ-شدید

زبان زدن-سخن گفتن-نوک زبان را به قصد چشیدن به غذایی زدن

دو قلو-دو بچه ی همزاد

روی پا بند نبودن-آرام و قرار نداشتن