پاتال-سالخورده-پیر
خاک پاک-زادگاه

از سر کسی زیاد بودن(بیش از حد توانایی و ظرفیت کسی بودن)

بند بودن دست-گرفتار بودن-مشغول به کاری بودن و به کار دیگری نرسیدن

بلند بالا-قد بلند

بازار سیاه-جایی که در آن اجناس غیر قانونی و گران می فروشند

داد سحن دادن-سخن رانی کردن-پر حرفی کردن-حق مطلب را ادا کردن

آدم استخوان‌دار-کسی که اراده و پشتکار دارد

داغ کسی را تازه کردن-کسی را به یاد مصیبتش انداختن
دعوا-مشاجره-نزاع-بازخواست و سرزنش
به همین نزدیکی-به همین زودی-بزودی

حق گرفتن-نگا. حق بردن

حال کسی را گرفتن-کسی را ناراحت کردن-شادی کسی را به هم زدن
 

 

 

چِک کشیدن-حواله کردن با بانک به وسیله ی چک

خدا خدا کردن-بسیار آرزومند چیزی یا کسی بودن و آن را از خدا خواستن-پناه به خدا بردن

آدم دو قازی(شخص بی‌سروپای بی‌ارزش)

خارج از مرکز-مزایایی که به کارمندان خارج از پایتخت داده می شود

پوزخند-تبسمی از روی تحقیر و استهزاء

دستِ راست-سمت راست

تَپوک-ضربه ی دست یا پا

خفتی-نوعی گردن بند از جواهرات-شلواری مانند چاقچور ولی بدون جوراب

دُم توی تاقچه گذاشتن-خود را گرفتن-لوس و ننر شدن

زد و بندچی-توطئه گر-ساخت و پاخت کننده
اجل‌برگشته(کسی که مرگ به‌سراغش آمده)
 

جامه شور-رختشوی
جیب کَن-کسی که کارش اخاذی و تلکه است-کسی که دیگران را می دوشد
رو افتادن-علنی شدن-آشکار شدن

 

ذوق کردن-خوش حال شدن-شاد شدن

خیار شور-خیار سبز که مدتی در آب نمک بخوابانند

چوب را از پهنا پرتاب کردن-ناشیانه عمل کردن

از سر باز کردن(دور کردن، رفع مزاحمت کردن)

دوا دادن-دوا خوراندن-مسموم کردن-مشروب خوراندن

پادرازی-نوعی شیرینی به اندازه ی کف پا

اگر بمیری هم(به‌هیچوجه، هرگز)

زاغ چشم-کسی که چشمان آبی رنگ دارد

به کله ی کسی زدن-دیوانه شدن

 

بد ادا-بد اطوار-بد گوشت-کسی که در بهانه جویی افراط می کند و به انجام تشریفات علاقه دارد

جگر را سرمه کردن-دل کسی را سوزاندن-بسیار غم دادن

از کسی خوردن(توانایی مقابله با کسی را نداشتن)

اجل معلق-مرگ ناگهانی

آب و گِل-بر و رو-سرشت آدمی

وسیله‌ی بازی (به‌ویژه برای کودکان)

تخم پس انداختن-بچه ساختن-بچه به دنیا آوردن

 

تصدق کسی رفتن- تصدق شدن کسی را

چشم کسی را خون گرفتن-سخت خشمگین شدن

در هچل افتادن-دچار درد سر شدن-به درد سر افتادن

چُش گفتن-جلوگیری کردن-مانع شدن

بستن دست کسی از پشت-در انجام کاری از کسی پیش بودن

دل رحم-مهربان
آفتاب گرفتن(زیر آفتاب خوابیدن)

بز رو-راه باریک و پرپیچ و خم در کوه و جنگل

پُک زدن-هر بار کشیدن سیکار و چپق و از این قبیل با نفس عمیق

از تعجب شاخ در آوردن(بسیار شگفت زده شدن)
دنده کج-کج خلق-یکدنده

 

تخسی-شیطنت-شرارت-ناقلایی

حرامزادگی-بد ذاتی-مکر

داغان-از هم پاشیده-پریشان

 

رفت و روب-جارو و پارو-خانه تکانی-تمیز کردن منزل

 

تیز کردن گوش-دقت کردن برای درست شنیدن سخنی مهم

آمد نیامد(فرخنده بودن و نبودن)

زیگزاک رفتن-به چپ و راست پیچیدن-مستقیم نرفتن

دودی-اهل دود-سیگاری-تریاکی-معتاد به دخانیات

اصلاح(تراشیدن ریش و آرایش موی سر نزد مردان)
بجایی رسیدن-به مقصود رسیدن-مقام یافتن

دستی دستی-به دست خود-آگاهانه-عمدی

دست کسی را توی حنا گذاشتن-کاری را به کسی تحمیل کردن

آفتاب‌زردی(غروب آفتاب)

چاقو دسته کردن-از سرما لرزیدن

در هچل انداختن-به درد سر انداختن-به مخمصه انداختن

آش کشک خاله-کار ناگزیر-تکلیفی که بر عهده‌ی کسی باشد

چانه لغ-نگا. چانه شل

دُم دار-پر رو-وقیح-دریده

جیز-اسم صوت در زبان کودکان به معنی سوختن

بار آمدن-تربیت شدن-به روشی عادت کردن
ذُق زدن-بهانه گرفتن و گریه کردن-نق زدن

 

به خاک سیاه نشاندن-بدبخت و ذلیل کردن

خواب نامه-کتابی که در آن تعبیر خواب ها نوشته شده است

 
جوجه خوردن-مرفه بودن-در ناز و نعمت زیستن

اینجانب(تعبیر گوینده یا نویسنده از خود)

روکش-پوشش یا ورقه ای که روی چیزی می کشند

درب و داغان-خرد و متلاشی-پریشان

پلک روی هم نگذاشتن-حتا لحظه ای نخوابیدن

دال به دال-پشت سر هم

دسته کوک-ساعتی که از محل دسته کوک می شده است

حق البوق-رشوه

حق دادن-تایید کردن

حال و حوصله-نگا. حال و احوال

 

این تن بمیرد-سوگندی که یا در اصرار و یا در اثبات حرف خود یاد می‌کنند

امان کسی را بریدن(کسی را درمانده و بیچاره کردن)

اوراق شدن-از هم پاشیدن-از کار افتادن

آب و تاب-تکلف-لفت و لعاب-تفصیل

آب مریم-شیره‌ی انگور-عصمت و طهارت

ترشرویی-بد خویی-اخمو بودن

آبِ بسته-شیشه-بلور-یخ-برف

خاله وارسی-فضولی-تحقیق بی مورد

چند پیرهن بیش تر از کسی پاره کردن-بیش تر از کسی تجربه داشتن

 

با سر رفتن-کنایه از داشتن نهایت شوق و اشتیاق برای کاری یا چیزی

دهن پاره-بد زبان-بی حیا-کسی که نمی تواند جلوی زبانش را بگیرد

جرات کردن-گستاخی کردن-دلیری کردن
پیچ-آن جا که را به سوی دیگری رود

پنج تن آل عبا- پنج تن

تخم حرام-حرام زاده-شرور-شیطان

داغان شدن-از هم پاشیدن-متفرق شدن

پا پس کشیدن-عقب کشیدن

افتادگی-پریشانی-احتیاج
پادرمیانی کردن-میانجی گری کردن

رو دادن-گستاخ کردن-جسارت دادن

آب خنک خوردن-به زندان افتادن
جهنم دره-جای نامناسب و عذاب دهنده
خوش سر و زبان-خوش سخن-شیرین گفتار-حراف

رژیم داشتن-برابر دستور پزشک غذا خوردن-برخی غذاها را نخوردن

جیغ زدن-فریاد کشیدن-داد زدن

دم کار گرفتن-به کار واداشتن

جیز رفتن-کش رفتن-دزدیدن چیزهای کم ارزش

رخت کسی کوک بودن-رفاه داشتن

از پا در آوردن-سخت فرسوده و از کار افتاده کردن

 

زبان گیره-وسیله ای که پزشک با آن زبان بیمار را هنگام معاینه گرفته و نگاه می دارد

جَخت-متضاد صبر

زیر سبیل گذاشتن-تحمل کردن-به روی خود نیاوردن

تلپی-برای نشان دادن افتادن بدون مقاومت به کار می رود

آب و گِل(بر و رو، سرشت آدمی)
چشم وزغ-نگا. چشم ورقلمبیده

دده مطبخی-آدم کثیف و بد بو

ای داد بیداد(کلامی است که به‌هنگام حسرت و افسوس می‌گویند)

در هچل افتادن-دچار درد سر شدن-به درد سر افتادن

رنگی-دارای رنگ-آلوده بودن به رنگ

افتاده-فروتن-متواضع

الم‌شنگه(هیاهو، آشوب، جنجال، داد و قال)
پیشت-آوازی برای راندن گربه

ژوری-هیئت داوران

چراغان شدن-جشن گرفتن

آه از نهاد کسی برآمدن-نهایت تاسف به کسی دست دادن

تخمه بو دادن برای کسی-چاپلوسی کردن برای کسی

خر کردن کسی-کسی را با چاپلوسی فریفتن
برخورد کردن به تریج قبای کسی-گران آمدن-بی دلیل ناراحت شدن-به کسی توهین شدن

جایی را جارو کردن-همه ی موجودی جایی را با خود بردن

خط دادن-سرمشق دادن-فکر کسی را هدایت کردن

آبِ دندان(حریف ساده)
حمله گرفتن-غش کردن

بسلامتی-سلامتی دادن-هنگام نوشیدن شراب به یکدیگر می گویند

تو سر چیزی زدن-از ارزش واقعی چیزی کاستن
چانه لغ-نگا. چانه شل

به نام نقی، به کام تقی-سودی که از آن کسی است نصیب کس دیگری شود

 

بچه انداختن-بچه ی نارس بدنیا آوردن

جیک در نیاوردن-صدایی در اعتراض بر نیاوردن-کم ترین اعتراضی نکردن

از جا پریدن(یکه خوردن، عصبی شدن)

بالا دست-صدر مجلس-حریف چیره

جا خالی دادن-در بازی هایی مانند والیبال و فوتبال توپ را به جایی انداختن که دست یازیگر حریف به آن نرسد

از زیر سنگ در آوردن-چیزی را هر چند نایاب و تهیه‌اش دشوار باشد به دست آوردن

جغ جغ-صدای به هم خوردن چند چیز-صدای همهمه

دست داشتن در کاری-پنهانی شرکت داشتن در کاری
زار و نزار-زرد و ناتوان-بد حال و بیمار
پُخ-واژه ی ترکی به معنی مدفوع
پیاله فروشی-میخانه

خاله خواهر خوانده-نگا. خاله خاک انداز

دل کسی روی دل آدم بودن-درد دیگران را درک کردن-با دیگران غمخواری کردن

ته ریش-ریش اندک

 

 

خوش سلیقه-خوش ذوق-نیکو طبع

پروار-فربه-چاق

ذِله آمدن-به ستوه آمدن-خسته و عاجز شدن

چار شاخ ماندن-بی حرکت ماندن به علت درد کمر یا از روی ترس یا تعجب

دربند چیزی بودن-در خیال چیزی بودن

زلف گذاشتن-موی خود را بلند کردن

اُق زدن(بالا آوردن)

ریش گرفتن-دست به ریش کشیدن-پادر میانی کردن-تقاضا و خواهش کردن

آب و گاوشان یکی بودن(شریک و همدست بودن)

از چنگ دزد در آمدن و به دام رمال افتادن(از باران به ناودان پناه آوردن)

آسمان به زمین آمدن(رویدادی مهم و عجیب پیش آمدن)

ترقه فرنگی-بچه ی شرور

 

 
 

افندی پیزی(به‌ظاهر شجاع و در واقع ترسو، پهلوان پنبه)

 

تیغی-چیزی که با کلاه برداری از کسی گرفته باشند
تبدیل به احسن کردن-چیزی را با چیز بهتری عوض کردن

چشم را چهار کردن-دقت بسیار کردن-انتظار شدید بردن-تعجب زیاد کردن

آب رفتن زیر پوست کسی-پس از لاغری کمی فربه شدن

بادمجان دور قاب چین-آدم چاپلوس-متملق-سبزی پاک کن
خورد و خوراک-خوردنی-آذوقه

 
پیه گرگ مالیدن بر کسی-کسی را از چشم دیگران انداختن

روی کسی نشدن-خجالت کشیدن

حقه سوار کردن-فرو کردن چوب وافور در دهانه ی حقه-فریب دادن

چرب و چیلی-پر چربی-پر روغن

اسم شپش کسی منیژه خانم بودن(خودبزرگ‌بینی احمقانه داشتن)

 

دست به روی کسی بلند کردن-کسی را کتک زدن

دُم سیخ شدن-سقط شدن-مردن

جیب خالی پز عالی-کسی که در عین تهی دستی افاده دارد و خودش را با ظاهرسازی بگیرد

در هم و بر هم-آشفته-پریشان-آمیخته

ته چک-بن چک-بنجاق-بخشی از دسته چک که پس از جداکردن چک باقی می ماند

اشکنک سرشکنک داشتن(با خطر همراه بودن)
دعوت حق را لبیک گفتن-مردن

پای خود را جای پای دیگری گذاشتن-از کسی تقلید کردن

راه اندازی-راه انداختن

چرچر کسی را به راه انداختن-اسباب عیش و نوش کسی را فراهم کردن
جمع کردن-گرد آوردن

زال و زندگی-وسایل زندگی-اسباب معیشت

برو برو داشتن-دارای مال و قدرت بودن-مورد توجه بودن- بر و بیا داشتن

حمال-باربر-ناشی و مبتدی-بی مهارت و بی استعداد

 

دست و پا پنبه ای-دست و پا چلفتی-بی عرضه-بی دست و پا

دست برداشتن-صرف نظر کردن-چشم پوشی کردن-به حال خود رها کردن

ای والله گفتن(به برتری کسی بر خود اقرار کردن)

تته پته-لکنت زبان

خم به ابرو نیاوردن-رنجی را تحمل کردن

پاتختی-چارپایه ی کوچک کنار تختخواب-روز بعد از عروسی

دست ننه ات درد نکند-به تمسخر به کسی که کار نادرست کرده است می گویند

آب نخوردن(درنگ نکردن)

 

خم شدن-دولا شدن

پا سوخته ی کسی شدن-عاشق کسی شدن-زیان بردن به علت دوستی با کسی

چاله میدان-نگا. چاله خرکشی

چل و چو افتادن-شایعه در دهان مردم افتادن

 

خانه دار-رنی که اداره امور خانه را بر عهده دارد-کدبانو-زنی که شاغل نیست

پوز زدن-دهان زدن

رو آوردن-مراجعه کردن-دست به دامن شدن-پناه جستن
 

بازاری-دارای شغلی در بازار-مبتذل

زیر سبیل کسی را چرب کردن-رشوه دادن به کسی

اَنَک کردن(تحقیر کردن، خجالت دادن)

تشنه بودن به خون کسی-خواهان مرگ کسی بودن

در معامله را گذاشتن-در قال را گذاشتن

 

چسبیدن خِر کسی-گریبان کسی را گرفتن و به اصرار چیزی خواستن

زبون-حقیر-توسری خور
چوبه ی اعدام-تیری که محکوم به اعدام را به آن می بندند

دم کسی لای تله گیر کردن-دچار سختی شدن-به بلا گرفتار شدن

 
پیشکی-جلوتر-از پیش-به طور مساعده

دولت سرا-تعبیری احترام آمیز از خانه ی کسی

تکان دادن-ناگهان ترساندن-حرکت دادن

 
چموش-سرکش-یکدنده
چانه در چانه ی کسی گذاشتن-هم صحبت شدن-بحث و جدل کردن

ریقش را در آوردن-بیرون آوردن مواد درون امعا و احشا

تخم لق شکستن-فرصت دادن-رو دادن-کسی را به طمع انداختن

دود ِ کلفت-دود مواد مخدر

خر آوردن و باقالی بار کردن-برای جتجال و دعوایی آماده شدن
چادر-پوشش زنان مسلمان ایرانی که پارچه ای است نیم دایره که دنباله ی آن تا پشت پا می رسد
برده خورده-ملاحظه-پروا

پاشویه-دیواره ی حوض-آبروی کنار حوض

پَپِه-بی عرضه-پخمه-بی سر و زبان-خجالتی-ترسو
آدم استخوان‌دار(کسی که اراده و پشتکار دارد)

براه-سازگار-اهل سازش-با گذشت

جرات داشتن-دلیر بودن-جسارت داشتن

 

درآوردن دلی از عزا-پس از مدت ها گرسنگی غذای مفصل و مطبوعی خوردن-به خوشی و راحتی ساعتی را گذراندن

بیلاخ نشان دادن-حرف طرف را باور نکردن-شیشکی بستن
زنده به گور-کسی که در تیره روزی به سر می برد و زندگی اش فرقی با مردن ندارد
 

الدرم بلدرم کردن-بد و بیراه گفتن-ناسزا گفتن
برهوت-غیر مسکونی-خشک و بی انتها

 

خبر کسی یا چیزی را آوردن-مرگ و نابودی کسی یا چیزی را اعلام کردن-مردن-نابودی

تار و تنبور-همه گونه آلات نوازندگی

بینی و بین الله-میان من و خدا-انصافا-الحق

خراب شدن بر سر کسی-نزد کسی بار و بندیل گشادن و ماندن

از خر شیطان پایین آمدن(از لجاجت دست برداشتن، از تصمیم نادرستی منصرف شدن)

از قلم انداختن-از یاد بردن-مورد بی‌توجهی قرار دادن

از روی شکم‌سیری-از سر بی‌مسئولیتی-بدون تعمق

تک پا راه رفتن-بی سر و صدا راه رفتن-کنایه از چابکی

خوش مشرب-خوش معاشرت-اهل گفت و گو

آدم عوضی-کسی که ظاهرش با باطنش یکی نیست-بدطینت
پشت نویسی-نوشتن در پشت سند یا حواله برای انتقال آن به دیگری

 

حاجی خرناس-لولو

درس خوان-شاگرد زرنگ و کوشا
دست به یکی کردن-همدست شدن-متحد شدن
در آمدن از آب-نتیجه دادن-تربیت شدن-روشن شدن حقیقت

خاطرخواه شدن-عاشق شدن-دل باختن

درز گرفتن-کوتاه کردن سخن-اصطلاح خیاطی برای کوتاه کردن اندازه ای در لباس

خیت کردن-شرمنده کردن-کنفت کردن-بور کردن

خایه قوچی-نوعی شیشه ی کوچک بیضی شکل

دست از همه جا کوتاه شدن-بی چاره و بی پناه شدن

باب دهان-موافق سلیقه-مطابق میل-خوشایند

دست کم گرفتن-کم بها دادن-اهمیت ندادن-حقیر شمردن

 

 

زیر شلواری-زیر جامه

پیچیدن به پر و پای کسی-با کسی بد رفتاری کردن-به کسی سخت گیری کردن

ته نشست-رسوب
دانش سرا-آموزشگاه تربیت معلم

به خاک سیاه نشستن-بدبخت و ذلیل شدن

خر بی یال و دم-احمق-نادان

 

تجدید شدن-قبول نشدن در پایان سال تحصیلی و تکرار برخی از درس ها در شهریور ماه

رک گو-کسی که صریح و بی پروا حرف می زند

پیسی-بد رفتاری-آزار

زن آمدن-دشنامی در مقام تحقیر و ریشخند

رو شدن دست کسی-مچ کسی باز شدن-حیله ی کسی آشکار شدن

باد به پشت کسی خوردن-بر اثر بیکاری تنبل و تن پرور شدن

 

خیس شدن-تر شدن

دَم پهن-نوعی انبر دست که نوک پهن دارد

چراغان-جشن و سرور پر چراغ

ختنه سوران-جشنی که به هنگام ختنه کردن نوزاد پسر بر پا می کنند

بازار سیاه-جایی که در آن اجناس غیر قانونی و گران می فروشند

اُرُسی-کفش

آتش بی‌باد(ظلم، می)

دل گُنده-سهل انگار

بیخ-کاملا نزدیک-تنگ چیزی

 

دور ریختن-دور انداختن-بیرون ریختن

خدا بیامرز-مرحوم-مغفور

پشه کوره-پشه ی ریز

بار زدن-پر کردن وسیله ی نقلیه از بار-حمل کردن بار

خاکستر نشین-بدبخت-سیه روز-ذلیل

باب شدن-معمول و رایج شدن

آبدوغ خیاری(بی ارزش، بی اعتبار)
آمپر کسی بالا رفتن-از کوره در رفتن

حقه سوار کردن-فرو کردن چوب وافور در دهانه ی حقه-فریب دادن

تمدن داشتن-دارای تربیت بودن

آفتاب چریدن(بی‌کار بودن، چیزی برای خوردن نداشتن)

دَلِگی-هیزی-چشم چرانی

باجناغ-دو مرد که دو خواهر را به زنی گرفته باشند-همریش

چار شاخ ماندن-بی حرکت ماندن به علت درد کمر یا از روی ترس یا تعجب

زود باش !-شتاب کن! عجله کن!

خوره-جذام-آکله

تب کردن خر-پوشیدن لباس ضخیم در هوای گرم

از صدقۀ سرِ-از عنایت و لطفِ

پیش چشم داشتن-در برابر چشم قرار دادن