آفتابِ پس دیوار(شامگاه)

پشم و پیله ی کسی ریختن-ناتوان شدن کسی-از میان رفتن ابهت کسی

جَلَب-حقه باز-موذی-تقلبی-زن نا به کار

چنار عباس علی-متلک بد

از زیر بته عمل آمدن-خانواده و اصل و نسبی نداشتن

ریش و پشم-موهای صورت-ریش و سبیل

اُرس و پرس-پرسش و پاسخ
جنب و جوش-فعالیت-کوشش و تقلا

 

از جیب رفتن(سود یا لذتی را از کف دادن)

بسلامت-همراه با تندرستی-تندرست-در پاسخ به خداحافظی گفته می شود

آتش به مال خود زدن(کالایی را بسیار ارزان فروختن)

جان کسی به نانش بسته بودن-بسیار خسیس بودن که حاضر باشد جان بدهد نان ندهد
از آب روغن گرفتن(از هر اتفاقی بهره برداشتن)

دشت-فروش اول کاسب-نخستین پول دریافتی کاسب

تو پوزی زدن-تو دهنی زدن-با سخن تندکسی را نا امید کردن

 

آدم سر به راه-شخص خوب و نجیب-کسی که مزاحم دیگران نیست

چانه در چانه ی کسی گذاشتن-هم صحبت شدن-بحث و جدل کردن

زدن به سیم آخر-آخرین چاره را به کار بردن حتا اگر به ضرر باشد-خود را به لاقیدی زدن و به عاقبت کار نیاندیشیدن

از دروازه نگذشتن، از سوراخ سوزن گذشتن-حالاتی بی‌ثبات و بسیار متضاد داشتن

آبدیده(جلا یافته، آزموده و مجرب)

از دست دادن(گم کردن)

خوش خیال-آن که به دل بد راه نمی دهد-بی خیال
دسته-جمعیت سینه زن

الف الف کردن-قاچ‌قاچ کردن

خوشگلک-با خوشگلی اندک

دمبل و دیمبو-صدای دایره و دمبک-صدای بزن و بکوب

حلال زادگی-حلال زاده بودن-درست کردار بودن

از تو به‌خیر و از ما به‌سلامت(ما را از این پس با یکدیگر کاری نیست)

پت پتی-موتور سیکلت

پاری ها-برخی-دسته ای از مردم

خنگ-نادان-ابله-کودن

دختر سعدی-دختری که بیش تر در بیرون از خانه و کم تر در خانه است

زور آوردن-زیر فشار گذاشتن-در تنگنا قرار دادن

بستن خود به کسی-خود را به کسی منتسب کردن

ابرو تابیدن(گره بر ابرو افکندن)

زیر اخیه رفتن-به نفع کسی به کاری تن دادن

 
این پهلو آن پهلو شدن-این دنده آن دنده شدن-غلتیدن از پهلویی به پهلوی دیگر

 

چشم سفید-گستاخ-حرف نشنو-پر رو

پکر شدن-کسل و عصبانی شدن

توگوشی حرف زدن-نجوا کردن-تنگ گوش کسی حرف زدن

 

بازجویی کردن-تحقیق و بررسی کردن

خرد نکردن تره برای کسی-کم ترین اهمیتی برای کسی قایل نشدن
پا سوخته ی کسی شدن-عاشق کسی شدن-زیان بردن به علت دوستی با کسی

 

دست به گریبان شدن-با هم به جدال پرداختن-گلاویز شدن

پات-بی آبرو-بی تربیت

از سفیدی ماست تا سیاهی زغال(همه و همه چیز)

انگولک کردن(سر به سر گذاشتن، با انگشت به چیزی ور رفتن، انگشت رساندن)
آلت فعل-وسیله‌ی انجام کار
پَر جبرئیل-چیز کمیاب و نادر-پول
خواب زده-خواب آلود-خواب گرفته

استخوان لای زخم گذاشتن(بلاتکلیف گذاشتن، کاری را کش دادن)

تحویل گرفتن-به کسی احترام گذاشتن-از کسی پذیرایی کردن

 

خدا گرفته-بدبخت شده-به عذاب خدا گرفتار شده
 

ریزه خوانی کردن-غرغر کردن-نق زدن-ایراد گرفتن

خانه زاد-نوکر-خدمت گزار

 

دود از کله ی کسی برخاستن-سخت شگفت زده شدن-حیرت بسیار کردن

راه داشتن-چاره ای داشتن-داشتن ارتباط پنهانی-وجود داشتن راه مخفی با جایی
تا کش به کشمش می خوره-هنوز چیزی نشده-سر کوچک ترین بهانه

چرب و چیلی-پر چربی-پر روغن

از ته ریش گذشتن(فریب دادن)

چشم واسوخته-چشم برتافته

از دولت سر(به لطف کسی، از برکت وجود کسی)

آشنایی به روشنایی انداختن(پس از مدت‌ها تصادفی آشنایی را دیدن)

از قدیم ندیم‌ها(از گذشته‌های دور)

تشت رسوایی کسی به صدا درآمدن- تشت کسی از بام افتادن

خشت انداختن-لاف زدن-گزافه گفتن

 

چوب شدن-ساکت و بی حرکت شدن-از ترس یا تعجب بر جای ماندن

(نزد کسبه) نخستین فروش بامداد

پشه کوره-پشه ی ریز

چرک و خون-چرک آلوده به خون

چاله خر کُشی-یکی از گودهای تهران که پناهگاه مردم فقیر و بی نوا بود

بار-آنچه برای پختن در دیگ بریزند-اجاق

آب از دریا بخشیدن(از کیسه‌ی خلیفه بخشیدن)
چرخ خوردن-به دور خود چرخیدن

آشی شدن-سوراخ‌سوراخ‌شدن بدن از ترکش‌های فراوان

از سر باز کردن-دور کردن-رفع مزاحمت کردن

 

ُک-ت منقار مرغ-تیزی سر چیزی

بی ریش-ناجوانمرد-نامرد

تاشو-آن چه روی هم تا و جمع شود

به توپ بستن-باران گلوله ی توپ بر جایی ریختن

حرف بَری کردن-سخن چینی کردن-خبرچینی کردن

از خیر چیزی گذشتن-از چیزی صرفنظر کردن

چاشنی کردن-چیزی را با چرب زبانی به کسی قالب کردن

آدم نچسب(کسی که جاذبه‌ای ندارد و علاقه دیگران را جلب نمی‌کند)

دمبکی-دمبک زن-بی ادب و نفهم

 

دل قرصی-اطمینان

 
آفتاب‌زردی(غروب آفتاب)

پِت پِت-بالا و پایین رفتن شعله ی چراغ

دماغ تیز داشتن-شامه تیز داشتن

خاج کشیدن-صلیب کشیدن

از چشم کسی دیدن-کسی را مسئول چیزی دانستن

جفت-به هم چسبیده-جا افتاده-مرتب-نر و ماده-دو گاو که برای شخم زدن به کار می برند

خاکشیر مزاج-غلامباره-سازگار با هر جریانی

در دست-آماده-حاضر

تکه-پاره ای از چیزی-زن زیبا و خوشگل-لقمه

 

 

پنجه کش-نوعی نان برشته و نازک

تت و پت کردن-شکسته سخن گفتن-لکنت پیدا کردن

حق به جانب-دارای ظاهر مظلومانه و دروغین

خوش پنجه-آن که آلات موسیقی را نیکو می نوازد

دل دار-دلیر-شجاع-معشوق
پای کسی را از جایی بریدن-آمد و رفت کسی را از جایی قطع کردن
 

جوشی-تند مزاج-زود خشم-عصبانی
رگ خواب کسی را به دست آوردن-نقطه ضعف کسی را پیدا کردن-کسی را تابع خود کردن

اجل‌برگشته-کسی که مرگ به‌سراغش آمده

اردک‌پرانی(از عهده‌ی جنگ با کسی برنیامدن)
خاتون پنجره-بازیچه ای که کودکان با پنج چوب می سازند

چشته خور کردن کسی-کسی را از لطف خود بهره مند کردن

رای دیدن-در داوری بی طرف نبودن و ملاحظه ی یکی از طرفین را کردن

روی پای خود ایستادن-به خود متکی بودن-به دیگران نیاز نداشتن
از سر باز کردن(دور کردن، رفع مزاحمت کردن)
آفتاب چریدن(بی‌کار بودن، چیزی برای خوردن نداشتن)
پیش قسط-پرداختِ پیش از آغاز قسط بندی

اُرُسی-کفش
زحمت دادن-اسباب زحمت شدن-کنایه از شوهر زنی بودن
روی خود کشیدن-رو کشیدن

تپه تپه-چیزهایی که بی نظم کنار هم انباشته باشند

پیشنهاد-طرح

چرچر کسی را به راه انداختن-اسباب عیش و نوش کسی را فراهم کردن

دودی-اهل دود-سیگاری-تریاکی-معتاد به دخانیات

آفتاب کسی به زردی رسیدن(به پایان رسیدن دوران زندگی و یا قدرت و نفوذ کسی)

چوب خط-چوبی که پس از هر بار بردن کالا روی آن خطی می کشیدند تا بعد شمارش کنند

چشم زدن-چشم زخم زدن-ترسیدن
خاکروبه-زباله-آشغال

 

درآوردن شکلک-ادا در آوردن

خُلق تنگ-عصبانی-خشمگین

چسی مالیات داره-به کسی می گویند که قمپز در می کند

از حساب پرت بودن-در اشتباه بودن

 

 

ای داد بیداد(کلامی است که به‌هنگام حسرت و افسوس می‌گویند)

خاتم کاری-نشاندن استخوان در چوب برای نقش و نگار دادن

جنگ زرگری-دعوای دروغین-جنگ مصلحتی

خدا گرفته-بدبخت شده-به عذاب خدا گرفتار شده

جفتک زدن-نگا. جفتک انداختن
آب شدن قند توی دل(لذت بسیار بردن)
پوست پیازی-نازک و بی دوام

دخیل بودن-خواهش و التماس کردن از کسی برای انجام ندادن کاری

خانه زاد-نوکر-خدمت گزار

رک گویی-صاف و پوست کنده حرف زدن

دل کسی تو ریختن-دچار دلهره ی ناگهانی شدن-وحشت کردن

چهلم-چهلمین روز درگذشت کسی

ریزه پیزه-کوچک اندام-ریز نقش

چارده معصوم-پیامبر اسلام و دخترش فاطمه و امام علی و یازده امام دیگر شیعیان

خیره-بی شرم-پر رو

خشکه بی آب-نوعی فولاد که آهن و چدن را با آن می تراشند

زُل زُل-نگاه کردن زل زدن
خلق تنگی-عصبانیت-خشمگینی

بازیگوش-شیطان و حرف نشنو-بازی دوست

باز و ولنگ-گل و گشاد-بی نظم و ترتیب
دارا-ثروتمند

پَرسه زدن-همه جا را گشتن-ولگردی کردن
تنبل خان-تن پرور

بوق زدن-اعلام موافقت کردن

آغبانو-لقبی برای زنان محتشم و بزرگ

 

تیپا خوردن-رانده شدن

در دهان ها افتادن-شایع شدن-شهرت یافتن

توی دل کسی خالی شدن-ترسیدن-ناامید شدن

دِردو-سر زبان دار-ناقلا و زرنگ

تک پا راه رفتن-بی سر و صدا راه رفتن-کنایه از چابکی

ارواح بابات-به هنگام سرزنش برای ناکام شدن در کاری گفته می‌شود

از بیخ گوش کسی گذشتن(در برابر خطری قرار گرفتن و آسیب ندیدن)

جن بو داده-نوعی دشنام است

چفت-چسیده-تنگ-زنجیر در

خدمت کسی رسیدن-به حضور کسی رسیدن-کسی را تنبیه کردن

جور-هم طراز-اخت-هم زبان

پاکار-امر بر-پادو-مباشر

دختر سعدی-دختری که بیش تر در بیرون از خانه و کم تر در خانه است

بی فکر-لاابالی-بی قید

از پا در آوردن-سخت فرسوده و از کار افتاده کردن

درز را آب دادن-از راه به در شدن
حرف از دهن کسی قاپیدن-سخن کسی را به نام خود قلمداد کردن

خوش برش-جامه ای که اندازه و برازنده ی قامت دوخته شده است

پوست انداختن-از سختی چیزی به ستوه آمدن
از هفت دولت آزاد بودن(شاد و آزاد بدون نگرانی از قضاوت دیگران زندگی کردن)

رنگ و وارنگ-رنگارنگ-به رنگ های گوناگون-از همه نوع
بادکش کردن-بیرون کشیدن خون بوسیله ی بادکش

تلخه-تریاک-سوخته

دو پهلو-دارای ابهام-کنایه دار

خم به ابرو نیاوردن-رنجی را تحمل کردن

باد آورده-مفت و رایگان-آنچه که بدون زحمت بدست آید

پیاده کردن-انجام دادن-تحقق بخشیدن-از هم باز کردن

دال به دال-پشت سر هم

خدا به همراه-خدا خافظ
از هفت خوان رستم گذشتن(موانع و مشکلات متعددی را پشت سر گذاشتن)

رنگی-دارای رنگ-آلوده بودن به رنگ
اهل هیچ فرقه‌ای نبودن-به کارها و چیزهایی که ناباب شمرده می‌شوند معتاد نبودن

بی بخار بودن-بی عرضه بودن-ناتوان بودن

چه کشکی چه پشمی !-در هنگام انکار گفته می شود

پنجه-انگشتان پنجگانه ی دست

رج بستن-به ردیف کردن-دسته کردن

آینه‌ی زانو-برآمدگی زانو

خرابکار-اخلالگر-تروریست

حرف شنو-سر به را-مطیع

دوا دادن-دوا خوراندن-مسموم کردن-مشروب خوراندن

پیشنهاد-طرح

چاق سلامتی کردن-احوال پرسی کردن

این به آن در-چیزی که عوض دارد گله ندارد-در مقام انجام عمل متقابل می‌گویند

پله خوردن-دارای پله بودن

از جلوی کسی در آمدن(در برابر کسی مقاومت کردن)
چاقچور-شلوار گشاد و بلند و کف دار زنانه که آن را بر روی شلیته و تنبان می پوشیدند

 

ردیف کردن-جور کردن-آماده کردن

آب نکشیده-زشت-بد-نامفهوم

اجاق-دودمان

 

خفگی-حالت فشردگی گلو و تنگی نفس

خانه خانه-سوراخ سوراخ-شطرنجی

خیال باف-مالیخولیایی-کسی که همواره در عالم خیال به سر می برد و عملی نمی کند
آبشان از یک جوی نرفتن-همداستان شدنشان ممکن نبودن-با هم نساختن
پا انداختن-واسطه گری کردن-کارچاق کردن به ویژه در امور غیر اخلاقی

آفتاب‌نشین کردن کسی-کسی را از هستی ساقط کردن-خانه‌خراب کردن

چاییدن-سرما خوردن-زکام کردن

ترور کردن-کشتن به دلیل سیاسی

چروک خورده-چین خورده-ناصاف شده

دله بازی-رفتار آدم دله

بیخ ریش کسی ماندن-روی دست کسی ماندن

خوش خور-کسی که همیشه غذای خوب بخورد

زلف گذاشتن-موی خود را بلند کردن

آکله فرنگی-سیفلیس

بابا-پدر-شخص-در خطاب به هر کسی : برو بابا

تخم پس انداختن-بچه ساختن-بچه به دنیا آوردن

ختم گذاشتن-مجلس ترحیم گذاشتن

 

تلق و تولوق-صدای ناهنجار

رفع و رجوع کردن-حل کردن-فیصله دادن

چاتمه-چند تفنگ که یه صورت ضربدر به هم تکیه داده اند
از قرار(ظاهرن، آن‌طور که پیدا است)

دل کسی را به دست آوردن-کسی را با نیکی و محبت از خود خشنود کردن

چوروک-چین و شکن

آستین‌سرخود(هر چیزی که وسیله‌ی کاربردش همراهش است)
جِر خوردگی-بریدگی-پارگی

جی جی باجی-صمیمیت بسیار زیاد ولی غیر واقعی

دُوال پا-آدم سمج

 

پشت گوش انداختن-دیر انجام دادن-اهمیت ندادن-امروز و فردا کردن

جیش-ادرار در زبان کودکان

بیخود-بی مصرف-بدرد نخور

پای کلاغ-خط بد و ناخوانا-خرچنگ قورباغه ای-قلم چرا

به ریش کسی خندیدن-کسی را مسخره کردن

اله و بله کردن-لاف زدن-چنین و چنان گفتن

خر کسی از پل گذشتن-گره کار باز شدن-از گرفتاری خلاص شدن

دورادور-اطراف-پیرامون-گرداگرد

چنگول چنگولی-مجعد-حلقه حلقه-پر چین و شکن

دهن خود را آب کشیدن-دهان خود را طاهر کردن-استغفار کردن
چوب-واحد پول در معاملات بازاری برابر با هزار تومان

این جور که بویش می‌آید(چنان که از ظواهر امر پیدا است، از فرار معلوم)

پا منبری کردن-دنبال حرف کسی را گرفتن-درباره ی سخن کسی توضیح دادن
حلوا خور-مرده خور-کسی که همیشه برای خوردن به مجالس ترحیم می رود

در گوش کسی یاسین خواندن-اندرز بی هوده دادن-نصیحت کردن به کسی که نشنود

دستبوس-زیارت-دیدار-شزفیابی

خون کسی را مکیدن-مال کسی را به تزویر غارت کردن-به کسی تعدی و ستم کردن

پشم نداشتن کلاه کسی-اعتبار نداشتن-کاری از کسی برنیامدن

خیس گذاشتن-در آب ریختن آرد برای تهیه ی خمیر

آب از گلو پایین نرفتن(غصه و ناراحتی شدید داشتن)
آن روی کسی بالا آمدن-خشمگین شدن

آدم چوبی-بی‌عرضه و دست‌وپاچلفتی
دوز و کلک سوار کردن-توطئه چیدن-مطالبی را خلاف واقع جلوه دادن

بگو مگو-جر و بحث-مشاجره

دست و بال-دور و بر-اطراف

خیط کشیدن-خط کشیدن

بازداشت-توقیف موقت-موقتا زندانی کردن

باد رها کردن-رها کردن باد شکم-تیز در کردن

تخم لق شکستن-فرصت دادن-رو دادن-کسی را به طمع انداختن

آدم(نوکر، امردی که بچه‌بازان نزد خود نگاه می‌دارند و مخارجش را می‌پردازند)

ریغو-مردنی-ضعیف مزاج-کم مقاومت

تف انداختن-تف کردن-سخت اظهار نفرت کردن

 

زالو انداختن-کرم زالو به تن بیمار انداختن تا خون فاسد را بمکد

تو حساب بودن-وارد بودن-به مسائل آگاه بودن

آواز کوچه‌باغی(آوازی که جاهل‌ها می‌ خوانند و یکی از گوشه‌های دستگاه شور است)
 

خدا گرفته-بدبخت شده-به عذاب خدا گرفتار شده

دسته جمعی-باهم-گروهی
از خدا بی‌خبر(ظالم، نابه‌کار)

درز را آب دادن-از راه به در شدن

چوبی رقصیدن-رقصیدن با دوستمال در دو دست

دو جین-دوازده تا

خر کسی رفتن-دارای اهمیت و اعتبار بودن

رفیق بازی-زیاده روی در دوستی کردن

پاشنه بخواب-کفش راحتی

آب بستن در چیزی(آبکی و رقیق کردن)
حساب کسی پاک بودن-کار کسی خراب و زار بودن
اخلاق سگی(تندخویی بیش از اندازه، ناسازگاری با همه)

پاشنه کوتاه-کفشی که پاشنه ی کوتاه دارد

دخل کسی آمدن-کلک کسی کنده شدن-کار کسی ساخته شدن-نابود شدن

چَکه-شوخ و بذله گو

جیک جیک-آواز پرندگان-سخنی که فهمیده نمی شود

حرف‌های بی‌ربط و صد تا یک قاز

خرج و دخل کردن-برابر شدن هزینه و درآمد

 

حسرت-آرزوی سخت-خواهش بزرگ

حساب کسی را رسیدن-از کسی انتقام گرفتن-کار کسی را ساختن

الانه(همین حالا، هم اکنون)

آفتاب‌رو(جایی که آفتاب بر آن بتابد)

روی پای خود ایستادن-به خود متکی بودن-به دیگران نیاز نداشتن
دل دار-دلیر-شجاع-معشوق

زرد گوش-بی رگ-ترسو

تپل مپل-چاق و چله

 

پول ساز-کسی که کارهایش موجب در آمدن پول بسیار شود

زنکه-لفظی توهین و تحقیرآمیز به زن

حال و بار-وضع زندگی
زبانی-شفاهی
حاشیه بندی-گل کاری کردن در باغچه-مرز بندی

پشت-نسل-فرزندان

اخ و تف کردن-آب دهان بیرون افکندن

حیوانی-نگا. حیوانکی

دراز کش-افتاده-خوابیده

جا افتاده-آدم متین و با تجربه

از پشه گوشت کبابی خواستن(خواهش یا انتظاری نابه‌جا و نشدنی داشتن)

جملگی-تمامن-سراسر

پوست کنده-رک و بی پرده

زلف گذاشتن-موی خود را بلند کردن

دو رانو نشستن-نشستن چون شتر که نشانه ی ادب است

 

ازراه‌نرسیده-در همان لحظه‌ی رسیدن-به مجرد ورود

انگشت زدن-انگشت در چیزی فرو بردن-امضاء کردن با اثر انگشت

آش پختن برای کسی(کسی را برای آزار کسی برانگیختن، برای کسی توطئه‌ای ترتیب دادن)

آب کردن-جنس نامرغوب را فروختن

 

دبنگ-احمق-کودن

اشک کسی دم مشکش بودن-سخت زود رنج بودن-زود به گریه افتادن

 

آب حیات(عشق و محبت، دهان معشوق)

جَر-پیچ و خم راه