بُز ِ گَر-بزی که بیماریِ گَری

اداره بازی(پرداختن بیش از حد به تشریفات زاید اداری)

پاشنه ی کسی را کشیدن-با فریب کسی را به کاری برانگیختن

رفیق بازی-زیاده روی در دوستی کردن

برگ برنده-ورقی که با آن بتوان بازی را برد-وسیله ی اثر بخش
جیم الف جا-آدم ریزه میزه

حمامک مورچه داره-کنایه از تردید و دو دلی

الف کوفی-چیز کج-آلت تناسلی

زاچی-روزهای استراحت پس از زایمان

آمد نیامد داشتن(روی دادن واقعه‌ای که احتمال فرخنده و نحس‌بودن هر دو در آن هست)
جنگل مولا-جایی بی نطم و ترتیب-شهر بی قانون
خر بی یال و دم-احمق-نادان

آمپر کسی بالا رفتن-از کوره در رفتن

راسته چینی-چیدن ساده و آسان

زن ذلیل-مردی که مطیع محض زنش است

پل کسی آن سر آب بودن-کار کسی بسیار خراب بودن

دود گرفتن-پُک زدن

خر کسی از کرگی دم نداشتن-از حق خود گذشتن-از حرف خود برگشتن

رشوه گیر-رشوه خوار

در زدن-کوبیدن در خانه

در نتیجه-سرانجام-عاقبت

دو پشته سوار شدن-دو نفری بر ستور یا وسیله ی نقلیه سوار شدن

فال بد زدن
اشک خنک-گریه‌ی ساختگی

دور سر چرخاندن و دادن-صدقه دادن

تاشو-آن چه روی هم تا و جمع شود

آزگار(زمان دراز)

خَنج-ناخن کشیدن بر چیزی

دُز کردن-فروختن چیزی که پیش از آن فروخته شده بوده است

چین-یک بار درو-بک بار چیدن

دست پیش گرفتن-پیشدستی کردن-سبقت گرفتن

راه راه-دارای خطوط موازی

ریسمان را طناب کردن-یک کلاغ چهل کلاغ کردن-اغراق کردن

دَنگ-حیران و آشفته-سرگشته و شیدا

زبان چرب و نرم داشتن-گفتار خوشایند و فریبنده داشتن

با کله-دانا-چیز فهم-خردمند

آهن کهنه به حلوا دادن-معامله‌ی پرسود کردن

داریه زنگی-دایره ای دارای سنج های کوچک که چون آن را بنوازند از آن ستج ها آواز بر می آید
رنگ و رو-آب و رنگ-جلا و درخشندگی

دل کسی روی دل آدم بودن-درد دیگران را درک کردن-با دیگران غمخواری کردن

 

به هم زدن دم و دستگاه-سر و سامان دادن-درست کردن-تشکیل دادن

تاق و توق-آواز بر هم خوردن دو چیز

 

 

خود را بستن-پول دار شدن

بِدو بِدو-با شتاب-سریع

بچاپ بچاپ-اوج سوء استفاده و دزدی

ریسه کردن-ردیف کردن-قطار کردن-پشت سر هم قرار دادن

چین دادن-تابدار و شکن دار کردن

چُر-ادرار

پدر در آوردن-سخت انتقام گرفتن-گوشمالی دادن

ریش در دست کسی دادن-اختیار خود را به دیگری سپردن-کار خود را به دیگری واگذار کردن

خوش شانس-خوش اقبال-خوش طالع

پی پیش-کسی که نوبت دوم بازی مال او است

آدم استخوان‌دار(کسی که اراده و پشتکار دارد)

خون دماغ شدن-خون از بینی جاری شدن

پیسی-بد رفتاری-آزار

درس خوان-شاگرد زرنگ و کوشا

چُر-ادرار

 
پیچ دادن-چیزی را پیچاندن-به گردش در آوردن
آن سفر-آن بار-آن دفعه
دستگیره ی خطر-وسیله ای حلقه مانند در قطار برای بازداشتن قطار از حرکت به هنگام خطر

ایراد بنی‌اسرائیلی(بهانه‎های بی‌خود و بی‌جهت)

جلز و ولز-سوز و گداز

از بن ناخن-ذخیره-بندگی-اطاعت

پیچه-دل درد-مالش رفتن شکم

 

در گوش کسی یاسین خواندن-اندرز بی هوده دادن-نصیحت کردن به کسی که نشنود

رَکَبی گفتن-به کسی متلک و حرف درشت گفتن

دل کندن-دست کشیدن-رها کردن

آب از لب و لوچه‌ی کسی سرازیر شدن(تمایل شدید داشتن، به طمع افتادن)

آزار داشتن(انجام کاری به قصد اذیت دیگری، کرم داشتن)

دادار دودور-عِرض و ناموس زن-آلت تناسلی مرد-هارت و پورت

خونسرد-آرام-بی خیال

دلقک بازی-مسخره بازی

 

تو کله ی کسی کردن-چیزی را به سختی به کسی آموختن

پدر مرده-یتیم-خطابی به هنگام خشم مانند پدر آمرزیده یا ننه مرده

چراغ الله-نگا. چراغ

دندان گِرد-طمع کار-آزمند-گران فروش

ریختن توی دست و پا-فراوان یودن-همه جا پیدا شدن

داوطلب-خواستار-نامزد

 

چَکی-وزن نکرده-یک جا

چرند و پرند-پرت و پلا-حرف های مزخرف
تمدن-شهری گری- مجازن: تربیت و ادب
بلایی به روز کسی آوردن-به کسی آزار سخت رساندن

بستن خود به کسی-خود را به کسی منتسب کردن

بادمجان دور قاب چین-آدم چاپلوس-متملق-سبزی پاک کن

چول-بیابان

روغن ریختن و عسل جمع کردن-نهایت پاکیزگی و نظافت

چسش دادن کاری را-لفت و لعاب دادن-بیش از اندازه مهم وانمود کردن

 

خاص و خرجی-ممتاز و معمولی

تازه نفس-دارای نیروی مصرف نشده

چله دار-کسی که در روز چهلم مرگ عزیزی عزاداری کند

دیگ بخار-دستگاه تولید بخار

 

دمبکی-دمبک زن-بی ادب و نفهم

پیاده شو با هم بریم-این قدر تند نرو

رم دادن-رماندن-فراری دادن

تر دماغ-سرحال-شنگول

بی سیرت-بی آبرو

تو لاک خود رفتن-با کسی کاری نداشتن-توی عالم خود بودن
آب نخوردن چشم(امید نداشتن)

 

خوش خیال-آن که به دل بد راه نمی دهد-بی خیال

چوب پوش کردن-با چوب پوشاندن

آدم سر به راه-شخص خوب و نجیب-کسی که مزاحم دیگران نیست

پت پتی-موتور سیکلت

پاتیل کسی در رفتن-تاب نیاوردن-ناتوان شدن

پزا-زود پخت شونده

دیر دم-آن چه که دیر دم می کشد

پیزر در جوال گذاشتن-در فریبکاری مهارت داشتن

دم زدن-حرف زدن-اعتراض کردن-جیک زدن

پشت بندی کردن-به انتظار غذا چیز مختصری خوردن

 

چشم و چراغ-شخص مورد علاقه-محبوب

چراغ چشمک زن-چراغی که خاموش و روشن می شود

 
تن لش-به ناسزا: تنبل-بی مصرف-بی کاره

خونسرد-آرام-بی خیال

چار چشمی-با دقت و مراقبت کامل
چفت و بست-قفل و زنجیر در یا صندوق
دور تسبیح-بسیار و بی شمار

انداختن پشت گوش-سهل‌انگاری کردن-دیر انجام دادن-کوتاهی کردن

از خیر چیزی گذشتن-از چیزی صرفنظر کردن

حلوای تن تنانی-نوعی حلوا

ابوقراضه-ابوطیاره

تو دل شیر رفتن-جرات فراوان داشتن

زبان به چیزی باز کردن-چیزی را بر زبان آوردن

چهار دستی-فراوانی
پَرِ گوش و-پره لاله ی گوش
خیط کردن-نگا. خیت کردن

حرف کسی در رو داشتن-دارای نفوذ بودن

تُخم-اصل هرچیزی-دانه

 

از خجالت کسی در آمدن-محبت کسی را جبران کردن

 

بامب-توسری

اِحلیل خوردن(فریب خوردن)

دست انداز-ناهمواری راه و جاده

پیش بودن-جلو بودن-برتری داشتن

رنگ نداشتن حنای کسی-اعتباری نداشتن حرف یا عمل کسی

خشت مالیدن-چاخان کردن-لاف زدن

روی هم ریختن-توطئه کردن برای پیش بردن کاری-توافق در امری-رابطه ی عاشقانه و جنسی با هم پیدا کردن

ریخت و پاش-اسراف-گشاده دستی-افراط در مصرف

بی در رو-بن بست

پرونده سازی-گردآوری سندهای دروغین برای متهم کردن کسی

چل نکه-پارچه ای که از انواع پارچه های بریده شده سر هم دوخته شده باشد

ارباب حجت-اهل منطق

از چشم کسی برق پریدن-شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد

آن چنانی(چنانکه خود می‌دانی، بسیار گران‌بها، بسیار عجیب)
دستک-دفتر حساب

(نزد کسبه) نخستین فروش بامداد

دست اندر کار شدن-آغاز به کاری کردن

چشم انداز-منظره

پیاده بودن در کاری-در کاری ناشی و بی تجربه بودن

از جلوی کسی در آمدن-در برابر کسی مقاومت کردن
خفتی-نوعی گردن بند از جواهرات-شلواری مانند چاقچور ولی بدون جوراب

تسمه از گرده ی کسی کشیدن-کسی را به سود خود بی رحمانه به کار واداشتن

پیشنماز-کسی که پیشاپیش دیگران نماز می خواند و دیگران به او اقتدا می کنند

خدا را بنده نبودن-بی نهایت عصبانی بودن-کفران کردن

ترید- تلیت

جِر-اوقات تلخی-لج

چهار شاخ-آلتی چهار شاخه و دسته دار که با آن خرمن را باد می دهند تا کاه از دانه جدا شود

 

خانه نشین شدن-از کار بی کار شدن-معزول شدن

چرند اندر چرند-پرت و پلا
پُخت کردن-پختن

حول و ولا-تقلا-دست و پا زنی

 

چشم و ابرو نازک کردن-ناز و افاده کردن

چای قندپهلو-نگا. چای دیشلمه

تجدید شدن-قبول نشدن در پایان سال تحصیلی و تکرار برخی از درس ها در شهریور ماه
تو زدن-حرف خود را پس گرفتن-از تصمیمی منصرف شدن

زیر و بالای کسی را جنباندن-زیر و بالا گفتن

خنک شدن دل-آسایش خاطر پس از گرفتن انتقام
ارزانی-بخشیدن-دادن

آفتابی کردن(پدیدار کردن)

حساب کردن-پرداختن خرج

از جیب رفتن(سود یا لذتی را از کف دادن)

چشم بندی-شعبده بازی-تر دستی

 

از کسی حساب بردن-از کسی ترس داشتن

 

دو لُپه خوردن-با خرص و ولع خوردن-لقمه های بزرگ برداشتن

خُردمُرد-شکسته و ریزه میزه

چوبی رقصیدن-رقصیدن با دوستمال در دو دست

چِک کشیدن-حواله کردن با بانک به وسیله ی چک

پایین دست-طرف پایین

خل بازی-حرکات غیر منطقی و غیر عاقلانه

در آمدن گند کاری-برملا شدن افتضاح پنهان شده

خر بی یال و دم-احمق-نادان

آمد نیامد داشتن(روی دادن واقعه‌ای که احتمال فرخنده و نحس‌بودن هر دو در آن هست)

انگشت‌کوچکه‌ی کسی نشدن-بسیار فرودست تر از کسی بودن-اصلن با کسی قابل مقایسه نبودن

بریدن شیر-لخته لخته شدن شیر
به هوای کسی-به آرزوی کسی-به سودای کسی

 
تُف به دهن-حیرت زده

پس دوزی-دوختن پشت لباس با دست
چرکوندی-لکه دار کثیف

زانو بند-پارچه ی کشی حلقه مانند که برای حفاظت زانو در برابر ضربه یا در رفتگی بزر آن می بندند

دمبل و دیمبو-صدای دایره و دمبک-صدای بزن و بکوب
اقبال کسی به برج ریق بودن-بداقبال بودن
جر و بحث کردن-مجادله را به درازا کشاندن
 

رُب کسی را کشیدن-کسی را به کار سخت واداشتن

جواب دوپهلو-جواب نامشخص و مبهم
راه انداختن کار کسی-وسیله ی تسهیل انجام شدن کار کسی را فراهم کردن-رو به راه کردن کار کسی

 

خشتک کسی را جر دادن-نگا. خشتک پاره کردن

افسرده‌بیان(بی‌هوده و بی‌مزه‌گو)

زن آمدن-دشنامی در مقام تحقیر و ریشخند

چوب دو سر گُهی-نگا. چوب دو سر طلا

پُخت کردن-پختن

حق کسی بودن-سزاوار و مستحق چیزی بودن
رب و رسول را یاد کردن-به حد مرگ رسیدن

آشنا روشنا-دوست آشنا

دهن کجی کردن-ادا و شکلک در آوردن برای مسخره کردن-بی اعتنایی کردن

داشتن-مشغول بودن

بی غم-بی خیال-لاقید-بی درد

 

چِخی-سگ

بانی خیر-نیکوکار-کسی که اثر خیر از خود بجا گذاشته است

خُردمُرد شدن-ریزه ریزه شدن

حاشیه بندی-گل کاری کردن در باغچه-مرز بندی

حلبی آباد-آلونک نشین های خارج از شهر

پسله-جای پنهان-در نهان

از زیر سنگ در آوردن(چیزی را هر چند نایاب و تهیه‌اش دشوار باشد به دست آوردن)

پا سوخته ی کسی شدن-عاشق کسی شدن-زیان بردن به علت دوستی با کسی

بازرسی-بررسی و کنترل

انداختن-فروختن جنس بنجل و ارزان به بهای گران-درست کردن

 
بیا بیا- برو برو
دانش سرای مقدماتی-آموزشگاه تربیت دبیر

چشم کسی راه کشیدن-خیره ماندن به جایی و پلک نزدن

اَتَر زدن-فال بد زدن

پر رودگی-پر گویی-پر حرفی

توپ ِ توپ-ثروتمند-بی نیاز

دست شما درد نکند-از شما سپاس گزارم

 

پاشنه بخواب-کفش راحتی

به امان خدا رها کردن-اصلا به فکر نبودن-فراموش کردن

اما(اشکال‌تراشی، ایجاد شبهه)

از قلم انداختن(از یاد بردن، مورد بی‌توجهی قرار دادن)

خاکسترمال کردن-شستن ظرف با مالیدن خاکستر به آن

چرک کردن-عفونت کردن زخم

پچ پچ کردن-نجوا کردن-زیر گوشی حرف زدن

جنسی-آن چه که به سکس مربوط باشد

 

خرده بورژوا-مالک ابزار تولید ولی ناگزیر به کار برای دیگران
بریدن شیر-لخته لخته شدن شیر

تقدس مآبی-خود را به دروغ پارسا و پرهیز کار وانمود کردن

دم خروس از آستین کسی پیدا بودن-آشکار بودن نشانه ی کار خلاف

خر رنگ کن-خوش طاهر بد باطن

جا دار-وسیع-فراخ

تخته پاک کن-چیزی که با آن تخته سیاه را در کلاس پاک می کنند

دومندش-دوم از آن

خلیفه-مبصر مکتب خانه-ارشد کلاس

جوان مرگ شدن-در جوانی مردن

آشی شدن(سوراخ‌سوراخ‌شدن بدن از ترکش‌های فراوان)

جفت و جلا-تکاپو و تلاش-دوز و کلک
بار آمدن-تربیت شدن-به روشی عادت کردن
پا سوخت-پا بد-بد شانس

جارو کردن زیر پای کسی را-موجب اخراج کسی از کاری یا جایی شدن

خوردگی-ساییدگی-فرسودگی

دوره انداختن-مهمانی ادواری میان عده ای برقرار کردن-کسی را به این سو و آن سو فرستادن

چرک گرفتن-کثیف شدن-پاک کردن چرک

 
چاره-درمان

خون کسی را به شیشه کردن-کسی را رنج و آزار بسیار دادن

تفنگ در کردن-تیراندازی با تفنگ

زیادی حرف زدن-سخنان خارج از موضوع یا بیرون از صلاحیت گفتن-وراجی کردن

 

خودسر-گستاخ-سرکش

بی ریش-ناجوانمرد-نامرد

چار زانو نشستن-نوعی نشستن به طوری که زانوها در راست و چپ و پای راست زیر زانوی چپ و پای چپ زیر زانوی راست قرار گیرد-نهایت ادب و نزاکت
خر بی یال و دم-احمق-نادان

دستِ دلبر-گران قدر-عزیز
جمال کسی را عشق است-کسی را دوست داشتن-دیدار کسی را به فال نیک گرفتن
 

 

تو بوق زدن-رازی را فاش کردن

ژست آمدن-برای افاده حالت به اندام و چهره دادن

چانه شل-دهن لغ-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود

برادر زاده-فرزند برادر

آفتابِ پس دیوار(شامگاه)

دمر خوابیدن-روی سینه و شکم خوابیدن

اردک‌پرانی(از عهده‌ی جنگ با کسی برنیامدن)

پیش غذا-آن چه پیش از غذای اصلی می خورند

 

بد زبان- بد دهن

خوردنی-غذا-قابل خوردن

آب خنک خوردن(به زندان افتادن)

باز شدن نیش کسی-تبسم کردن از روی خوشحالی و خوشوقتی

بساز و بفروش-ساختن خانه ی بدون استحکام به قصد فروش

حلبی آباد-آلونک نشین های خارج از شهر
خانه ی خاله-جای راحت و خودمانی-ملک شخصی

پس هم بر آمدن-حریف یکدیگر بودن-از عهده ی هم برآمدن

پر و پخش-پراکنده
بلند شدن زیر سر کسی-با کسی سر و سری داشتن-تحریک شدن

آبِ سیاه(نیمه کوری)
چاشت بندی-صبحانه-غذای اندک

 

تخت و تبارک-با آسودگی خیال

دخترکی-دوشیزگی-بکارت

خداپسندانه-مورد پسند خدا

چاقالو-چاق-فربه

دلخور بودن-گله مند بودن-ناراضی بودن

خلاص-تمام شد-مُرد

پیچ گوشتی-وسیله ای که با آن پیچ را باز و بسته می کنند

چیزیش شدن-رازی در دل داشتن-حال غیر عادی داشتن

چله اش افتادن-آبستن نشدن زن
دلادل-پُر-نهایت بزرگی-شکم زن آبستن

چراغان کردن-جشن گرفتن

تو ذوق زدن-ناخوشایند بودن-بر خلاف میل کسی سخن گفتن

 
خوش رقصی کردن-چاپلوسی کردن-خود شیرینی کردن

تخته پِهِن-پهن خشک شده که برای خوابیدن زیر حیوانات می گذارند

پشکل برچین-سخت بی سر و پا-بسیار حقیر
دیم-زراعتی که از آب باران آبیاری می شود
حرف خود را به کرسی نشاندن-نظر خور را به کسی قبولاندن یا تحمیل کردن

بخرج دادن-نشان دادن-مصرف کردن-جلوه دادن

ریش سفید-مرد سالخورده و محترم

دخیل بستن-بستن پارچه ای به ضریح یا سقاخانه به نیت برآمدن حاجتی

از بی‌کفنی زنده بودن-بی‌نهایت فقیر و نیازمند بودن

دماغ-حال و حوصله-رغبت-علاقه-کبر و خودپسندی-مُف-خلط بینی
آش آلو کردن-خجالت‌زده کردن-کنفت کردن-سکه‌ی یک پول کردن
چفت کردن دهان-خاموش شدن-رازداری کردن

اُمُل-عقب‌افتاده-قدیمی

خیک آسمان پاره شدن-کنایه از بارش تند و سیل آسا

 
جور شدن-اخت شدن-انس گرفتن-هماهنگ شدن

آشی شدن-سوراخ‌سوراخ‌شدن بدن از ترکش‌های فراوان

تنگ غروب-نزدیک غروب-آفتاب زردی

خروس خوان-هنگام سحر

آب و تاب-تکلف-لفت و لعاب-تفصیل

 

اُزگل(بی‌سروپا، کم شعور و بی‌شخصیت)
پیاز خرد نکردن به ریش کسی-از کسی ترسی نداشتن-به کسی اعتنایی نداشتن

اردک‌پرانی(از عهده‌ی جنگ با کسی برنیامدن)

از آب روغن گرفتن-از هر اتفاقی بهره برداشتن

خاکروبه-زباله-آشغال

زیر چاقی-مهارت

ته تغاری-آخرین فرزند خانواده

چوب سیگار-نی سیگار
آدم شش‌درچهار-شخص کوچک اندام و ریزنقش

آوار شدن سر کسی-بی‌خبر نزد کسی در آمدن

دهن کجی-ادا و شکلک به قصد مسخره کردن-بی اعتنایی

جا افتاده-آدم متین و با تجربه

 

خوش معامله-خوش حساب-کسی که آلت تناسلی قوی دارد
حالی به حالی شدن-منقلب شدن حال-غلبه یافتن شهوت
چاخان کردن-دروغ گغتن-چُسی آمدن
آب به چشم آمدن-طمع کردن
 

آفتاب‌نشین-بیکاره و تنبل

آلکلی-معتاد به الکل

 

داد کشیدن-عصبانیت و خشم نشان دادن

زمین ماندن-معطل و معوق ماندن-باقی ماندن و انجام نگرفتن کاری

در دست-آماده-حاضر
تاتوله هوا کردن-به حیرت دچار کردن-به سکوت واداشتن

دیر رس-میوه ای که دیر می رسد