حکیم باشی-پژشک تجربی و مدرسه نرفته

جیغ جیغو-اهل داد و فریاد-پر سر و صدا

پیزر به پالان کسی گذاشتن-با دروغ و چاپلوسی کسی را فریفتن-هندوانه زیر بغل کسی گذاشتن

اسم شپش کسی منیژه خانم بودن(خودبزرگ‌بینی احمقانه داشتن)

پاسور زدن-پاسور بازی کردن

پا خوردن-فریب خوردن

 

حاشا زدن-انکار کردن امر مسلم

بی قابلیت-بی ارزش-اندک-مختصر

زار و نزار-زرد و ناتوان-بد حال و بیمار

در آمدن از زیر بته-خانواده و اصل و نسبی نداشتن
 

زبان گز-چیز تند و تیز

 

در تنور چوبی نان پختن-خیال خام در سر داشتن-کار ناشدنی انجام دادن

دخترکی-دوشیزگی-بکارت

چهل منار-تخت جمشید

اما توی کار آوردن(شک و تردید درست کردن، اشکال‌تراشی کردن)

از حد (توانایی) خود تجاوز کردن

به آتش کسی سوختن-به مکافات خطای دیگری مجازات دیدن

افتاده(فروتن، متواضع)

دلسوزه-سوختن دل از حسد و مانند آن

این به آن در-چیزی که عوض دارد گله ندارد-در مقام انجام عمل متقابل می‌گویند

اهل آن کار (کار بد)
زخمه-ضربه ای که برای نواختن به تار می زنند.
پیشمرگ-فدایی-کسی که برای مرگ پیشقدم می شود
حکایت-بسیار مهم-چیز عجیب

 

پا افتادن-اتفاق افتادن-پیش آمدن

 
آشوب شدن دل(دچار تهوع شدن)

بفهمی نفهمی-مختصر-کم-نامحسوس-تااندازه ای
زیر شلواری-زیر جامه
از صدقۀ سرِ-از عنایت و لطفِ

 

دور از جناب ب-لانسبت

رو شویی-ظرف یا دستگاهی که برای شستن دست و صورت نصب می کنند

تکیه کلام-آن چه که در موضوع اثری ندارد ولی پی در پی تکرار کنند

اشتر گربه-چیزهای نامتناسب با هم

افندی پیزی(به‌ظاهر شجاع و در واقع ترسو، پهلوان پنبه)

جان پناه-محل امن-آن چه جان را حفظ کند. پناهگاه

آفتاب خوردن-سختی کشیدن

خاله وارفته-آدم شل و ول و شلخته

 

چرک و خون-چرک آلوده به خون

چله داری کردن-مراسم عزای چهلم کسی را به پا داشتن

 

چه صیغه ای است ؟-چه معنی داد ؟

ختم شدن-پایان گرفتن

دُم عَلم کردن-اظهار وجود کردن-حالت تعرض به خود گرفتن

از نفس افتادن-بسیار خسته و مانده شدن

ای والله(در مقام تایید و اعتراف به برتری کسی گفته می‌شود، آری به خدا)

جیب خالی پز عالی-کسی که در عین تهی دستی افاده دارد و خودش را با ظاهرسازی بگیرد

رو به رو شدن-برخورد کردن-ملاقات کردن-مواجهه شدن
دلخور-رنجیده-ملول-گله مند

آستین از چشم برداشتن-آشکارا گریستن

 

اهل و نا اهل(کس و ناکس، نجیب و نانجیب)

بی اشتها-بی میل به غذا

آب خنک خوردن(به زندان افتادن)

حال و بار-وضع زندگی

زُق زُق کردن-احساس درد و تیر کشیدن

آش آلو کردن-خجالت‌زده کردن-کنفت کردن-سکه‌ی یک پول کردن

 
 

دزد بازار-پر هرج و مرج-جایی که در آن دزدی زیاد می شود-جای بی قانون

دیوار حاشا بلند است-به آسانی می توان موضوع را انکار کرد

دو شاخ-دارای دو شقه
تیپا زدن-با نوک پا ضربه زدن

ادرار کوچک-شاش

اشک کوه-یاقوت-لعل

زیر زبان کشی-با زرنگی از کسی حرف بیرون کشیدن-زیر پا کشی

بازداشتی-زندانی موقت

پی نخود سیاه فرستادن کسی-کسی را از سر خود باز کردن

پا برهنه-بدون کفش

اره دادن و تیشه گرفتن(جنگ و دعوا داشتن)

 

 

ریزه خوانی کردن-غرغر کردن-نق زدن-ایراد گرفتن

بنده منزل-خانه ی من

بسیار دلواپس و نگران بودن
الف کوفی(چیز کج، آلت تناسلی)

جبهه ی جنگ-میدان جنگ

دَم پهن-نوعی انبر دست که نوک پهن دارد

زیر دریایی-کشتی جنگی که می تواند در زیر آب حرکت کند
بجا آوردن-شناختن-دریافتن

دهن بسته-حیوان

روگیر کردن-در رودربایستی ناگزیر به انجام کاری کردن-نگا. روبند کردن
آتش سوزاندن(شیطنت و شرارت کردن)

 

پاشنه ی کسی را کشیدن-با فریب کسی را به کاری برانگیختن

 

زنگ زدن-ترکیب شدن آهن با اکسیژن هوا-فرسوده شدن-بی مصرف شدن
تخم چیزی ورافتادن-ریشه کن شدن

زبان بسته-برای تحقیر به آدم های بی عرضه یا کم آزار گفته می شود

پسله خور-آن که نزد دیگران کم می خورد و در نهان بسیار

 

پا گشا-نخستین دعوت خویشاوندان از عروس و داماد

رو به قبله کردن-کسی را که درحال مرگ است رو به قبله خواباندن

چِک کشیدن-حواله کردن با بانک به وسیله ی چک

 

چوب پوش کردن-با چوب پوشاندن

حرف توی دهن کسی گذاشتن-سخنی را به کسی یاد دادن-تلقین کردن

دماغ چاقی-احوال پرسی

جیک و بیک-دو روی قاپ-دوستی صمیمی

بلا ،-آدم حیله گر-زرنگ-آسیب-زیان آزار

 

جل و پلاس خود را پهن کردن-در جایی اقامت کردن

آفتاب برِ دیوار آمدن-به پایان آمدن عمر

 

دهن خود را آب کشیدن-دهان خود را طاهر کردن-استغفار کردن

رج کردن-رج بستن

 

جَری شدن-خشمگین شدن-جسور شدن

 

خرد و خمیر-نگا. خرد و خاکشیر-له و لورده

 

 

 
زرد آلو عنک-نوعی زردآلوی نامرغوب و ترش

پا جوش-شاخ های فرعی متصل به ریشه ی درخت

بار-آنچه برای پختن در دیگ بریزند-اجاق

دست کسی را کوتاه کردن-کسی را از چیزی یا کاری کنار گذاشتن

بازی کردن-لق بودن-جفت نبودن

حرف‌های بی‌ سروته و بی‌ربط زدن

جوراب شلواری-جوراب همراه با شلواری از همان جنس و چسبیده به آن

 

گذری(دیدار کوتاه، سرپایی)

آواز خر در چمن-آواز ناخوش و گوش‌خراش

در رو-راه خروجی-مخرج-بیرون شد

چوب به آستین کسی کردن-به سختی تنبیه کردن-به سزای عمل رساندن

برگ برنده-ورقی که با آن بتوان بازی را برد-وسیله ی اثر بخش

خنسی-گرفتاری-تنگدستی

به دستبوس کسی رفتن-به خدمت کسی رفتن-شرفیاب شدن

آیه آمدن-سوگند یاد کردن-به قرآن سوگند خوردن

دوبلاژ-برگردان گفت و گوی فیلم به زبان دیگر

چراغ پیه سوز-چراغی فتیله ای که سوخت آن از پیه بود

پاپوش دوختن-سخت حیله گر بودن

تند نویس-کسی که سریع می نویسد

 

از کیسه‌ی خلیفه بخشیدن(از دارایی دیگران بخشیدن)

خدا کند-ای کاش

پیش بُر-کسی که زود کار را پایان می دهد

پسله خور-آن که نزد دیگران کم می خورد و در نهان بسیار

جاجا-آوازی که با آن مرغ را به لانه اش می رانند

تو دهن کسی زدن-با سخنی درشت به کسی پاسخ دادن

 

زدن به قدش-دست دادن به شیوه جاهلی که با صدا همراه است و هنگام رسیدن به توافق در انجام کاری گویند

ریگ تو کفش داشتن-خرده شیشه داشتن-رو راست نبودن-با شیله پیله بودن

تک پران-زن نانجیب

آینه‌ی دست-تیغ و خنجر

چنبره زدن-حلقه زدن

چرخی-کبوتری که در آسمان معلق می زند-کسی که روی چرخ و گاری چیزی می فروشد

چای خانه-محلی که وسایل چای را در آن جا می گذارند-قهوه خانه

آهنگ ریپ‌دار(آهنگی که یک ضرب آن کم باشد)
رفت و روب-جارو و پارو-خانه تکانی-تمیز کردن منزل
استخوان را پیش گاو و کاه را پیش سگ انداختن-کار را به نااهل سپردن
دست و پا نمدی-دست و پا پنبه ای
پشه زدن-نیش زدن پشه

 
خُردینه-بچه ی خردسال

 

دَمکنی-پارچه ای کلفت که برای جلوگیری از بیرون رفت بخار و دم کشیدن برنج یا چای بر روی دیگ یا قوری می گذارند

پیاله فروشی-میخانه

دست یکی داشتن-همدست شدن-متحد شدن

خوش ترکیب-نگا. خوش تراش

ریغماسی-ضعیف و مردنی-مریض و کم مقاومت

اوضاع احوال(وضع و حال)
خرده ریز-اثاثه ی اندک و کم مصرف-آشغال

اهل کوفه-سست پیمان-بی‌وفا و غیرقابل اعتماد
آفتابی کردن-پدیدار کردن
آب و گِل-بر و رو-سرشت آدمی
پیاله فروشی-میخانه

خاطر کسی را خواستن-کسی را دوست داشتن

از شیر مرغ تا جان آمیزاد-از سیر تا پیاز

 

ریز بینی-نکته سنجی-دقت

دلسوز-غمخوار
دستمال کاغذی-قطعات کوچک کاغد که به جای دستمال پارچه ای به کار می برند
خارش گرفتن-به خارش افتادن بدن

بالا انداختن-نوشیدن مشروبات الکلی

دهن خود را آب کشیدن-دهان خود را طاهر کردن-استغفار کردن

جا گرفتن-مستقر شدن-پنهان شدن

راه بلد-راهنما-آن که راه را خوب می شناسد

استکانی زدن-می‌خوارگی اندکی کردن

پشت بند-به دنبال-در ادامه-چیزی که پس از چیز دیگری بنوشند یا بخورند

ردیف کردن-جور کردن-آماده کردن

 

جا نیاوردن-کسی را نشناختن

بله بُری-گفتگو برای تعیین شرایط عقد و میزان حقوق زن و شوهر
دل دل زدن-نفس نفس زدن-تپیدن شدید قلب

پیش کسوتی-قدمت و برتری

زردنبو-زردمبو

خایه ی چپ کسی بودن-به تمسخر: نزد کسی اعتبار و احترام داشتن

چشم و دل پاک-کسی که به دیده ی بد به ناموس دیگران نگاه نکند

خواهر و مادر گفتن-دشنام خواهر و مادر به کسی دادن

زدن به کمر کسی-نوعی نفرین و دشنام است

جفتک زن-لگد زن

بد قلق-بد عادت-بد ادا
دانه ی درشت برچیدن-به دستمزد کم قانع نبودن

جنس-کالا-کالای قاچاق-مواد مخدر مانند هرویین-تریاک و مانند آن ها

دست شما را می بوسد-انجامش به عهده ی شماست

رک گو-کسی که صریح و بی پروا حرف می زند
دست بردار نبودن-پافشاری کردن-رها نکردن
دیوار به دیوار-بی فاصله-به هم چسبیده
جفنگ گفتن-یاوه گفتن-هرزه درایی

با پا پس زدن و با دست پیش کشیدن- از بام خواندن و از در راندن

به هم بافتن-سر هم کردن-از خود درآوردن

چرخ کار-کسی که با چرخ خیاطی کار و زندگی می کند
جرواجر کردن-پاره پاره کردن

پاخان-پشت هم اندازی-سفسطه کردن

دله دزد-آفتابه دزد-دزدی که به چیزهای کم ارزش قانع است

از تو به‌خیر و از ما به‌سلامت(ما را از این پس با یکدیگر کاری نیست)

خشتک-وسط درز دو پا در شلوار

چنار عباس علی-متلک بد

آینه‌ی هفت‌جوش-خورشید

زن و بچه دار-کسی که زن و فرزند دارد
حی و حاضر-آماده
جون جونی-نگا. جان جانی

توپیدن-پرخاش کردن-تشر زدن

 

چرسی-آدم معتاد-افیونی

اَجق وَجق(چیزی با رنگ‌های تند و زننده، دارای ترکیب ناهماهنگ)

پا جوش-شاخ های فرعی متصل به ریشه ی درخت

چیزیش شدن-رازی در دل داشتن-حال غیر عادی داشتن

خیس کردن برنج-در آب ریختن برنج

 

پایین دست-طرف پایین
آل آروادی-زن سخت بی‌حیا و بد‌رفتار

پاره شدن بند دل-بسیار ترسیدن

دزد و حیز-نادرست و مکار

 

آی زکی(در مقام ریشخند و تحقیر گفته می‌شود)

پشت سر کسی ایستادن-از کسی پشتیبانی کردن

آفتابی کردن(پدیدار کردن)

خدا به دور-پناه بر خدا

تن نما-نازک و نشان دهنده ی تن

از این گوش گرفتن و از آن گوش در کردن(ظاهرن به حرفی گوش دادن ولی به آن عمل نکردن)

دست مزد-اجرت-مزد کار

از خجالت آب شدن(بسیار شرمنده شدن)

پل آن سوی رود بودن-کاری بی هوده بودن

چنگ انداختن-چنگ زدن

چلو خورش-غذایی مرکب از چلو و یک نوع خورش

بی رگ-بی غیرت-بی حس

خاک به سر کردن-به فکر چاره افتادن-چاره جویی کردن
دل کسی گرفتن-غمگین شدن-متاثر شدن

بکن نکن-امر و نهی

 
اختر شمردن(شب‌بیداری)
اسیر خاک-مرده-تن‌پرور
دست به دست گشتن-هر از گاهی نزد کسی بودن-از دستی به دست دیگری رفتن

دنگ کسی گرفتن-هوس نابه جا کردن برای انجام کاری-تصمیم ناگهانی برای کاری گرفتن

زوار-زه وار-چیزی شبیه به زه

 

 

به پول رساندن-فروختن

 
راه بندان-حالت بسته بودن راه-قطع رفت و آمد
حساب ماست بندان یزد-حساب ساختگی

خر کسی رفتن-دارای اهمیت و اعتبار بودن

 

به درک- به جهنم

جَلَب-حقه باز-موذی-تقلبی-زن نا به کار

در کردن-بیرون کردن-کم کردن-الک کردن

از دماغ کسی در آمدن-شادی و نشاطی را با اندوه و رنج تاوان دادن

چرب زبان-خوش سخن-چاپلوس

بَر و رو-قد و قامت-چهره

بار کسی نبودن-شعور و آگاهی نداشتن

جگرکی-جگر فروش

بی بند و بار-بی قید-بی اعتنا به آداب و رسوم

دل کسی گرفتن-غمگین شدن-متاثر شدن

حی و حاضر-آماده

تور خوردن-برخورد کردن-به پست کسی خوردن

دست کم-حداقل

تخم چیزی را برانداختن-ریشه کن ساختن

ذوق کردن-خوش حال شدن-شاد شدن

آب شدن قند توی دل-لذت بسیار بردن

از زیر بته عمل آمدن(خانواده و اصل و نسبی نداشتن)

از آب و گل در آمدن(مراحل اولیه‌ی شکل‌پذیری را پشت سر گذاشتن، بزرگ شدن کودک)

دایر کردن-بر پا کردن-رواج دادن-آباد کردن

از روی معده حرف زدن(بدون تعمق و بدون منظور چیزی گفتن)

آفتابه گرفتن(آفتابه برداشتن)

رفتن توی نخ چیزی یا کسی-چیزی یا کسی را زیر نظر داشتن و پاییدن

چوب-واحد پول در معاملات بازاری برابر با هزار تومان

آفتاب کردن(برای خشک کردن جلو آفتاب گذاشتن)

پا دری-فرشی که پای در می اندازند-سنگی که کنار در می گذارند تا باد در را حرکت ندهد

آفتاب گز کردن-ولگردی کردن

زخم زبان-نیش زبان-آزردگی از سخن کسی

اُمُل-عقب‌افتاده-قدیمی

پا گرد-محل چرخیدن پله ها

تُخم-اصل هرچیزی-دانه

بابا ماما-همه کاره ی محل-بزرگ لوطیان

این در و آن در زدن(برای انجام کاری کوشش بسیار کردن)

بُل-چیز مفت-موقع مناسب-بهانه

آلاپلنگی(مثل پوست پلنگ، گل باقالی)

 

 

بچه ی-اهل ِ

آیه‌ی یاس-آن که بدبینی را به کمال می‌رساند

زبان کوچکه-زبان کوچک

به راه انداختن-راه انداختن-به کار انداختن

تفنگ ته پر ت-فنگی که با فشنگ شلیک می کند

 

چراغ پا شدن-بر روی دو پا ایستادن اسب

زهر چشم از کسی گرفتن-ترساندن-چنان تنبیه کردن که دیگر جرات تکرار خطا نباشد

بخت آزمایی-ترتیبی برای تقسیم جایزه میان خریداران بلیت

تت و پت کردن-شکسته سخن گفتن-لکنت پیدا کردن

زبان ریزی کردن-زبان ریختن

خان خانم ها-محترم ترین خانم ها-بیش تر به دختر بچه گفته می شود

زیر لفظی-هدیه ای که پس از بله گفتن به عروس می دهند

دمر خوابیدن-روی سینه و شکم خوابیدن

آسیاب‌گردان-کسی که به‌خوبی از عهده‌ی کارها بر می‌آید

دور از شما ب-لانسبت

 

جاجا کردن-مرغ را با جا جا به لانه کردن
باد کردن-به خود بالیدن-مغرور شدن

اردنگ(تیپا، لگدی با نوک پا)
دانه ی درشت برچیدن-به دستمزد کم قانع نبودن

آب لمبو-چلانده‌شده-فشرده
زار-نا به سامان-خراب-بد

به دم و دود رسیدن-سر و سامان یافتن
پول سیاه-سکه ای از نیکل و مس
جرات کردن-گستاخی کردن-دلیری کردن