| دانلود کامل پایان نامه در سایت pifo.ir موجود است. |
۲ـ۱ـ۱۴ـ۵ـ۳٫ ابزارها و کاربردهای DSSها
DSSها دارای کاربردهای متنوعی‌اند که هر کدام، با توجه به ماهیت کاربردی خود، نیازمند روش‌ها، ابزارها و امکانات خاصی هستند.
صفحه‌گسترده‌ها: مجموعه‌ای از نرم‌افزارهای کاربردی هستند که برای اجرای بسیاری از عملیات و محاسبات مهم سیستم‌های پشتیبان تصمیم به کار گرفته می‌شوند. این نرم‌افزارها توانایی بسیار بالایی در محاسبات آماری، ریاضی، تجاری، مالی و مهندسی داشته و امکان مدل‌سازی، تحلیل و حل مسائل پیچیده را در فرآیند تصمیم‌گیری فراهم می‌کنند. از نمونه‌های بسیار معروف صفحه‌گسترده‌ها می‌توان به نرم‌افزار Excel اشاره کرد که در طراحی سیستم‌های مالی، پیش‌بینی شرایط و کارهای تجاری و مالی، ارائه گزارش‌های جامع و تهیه و تولید مدل‌های گرافیکی، به‌ویژه نمودارها، کاربرد بسیار گسترده‌ای دارند.
پایگاه داده‌ها: پایگاه داده‌ها و بانک‌های اطلاعاتی نه‌تنها از ابزارهای بسیار حیاتی DSSها محسوب می‌شوند، بلکه در بسیاری از موارد بخش تفکیک‌ناپذیر و جدانشدنی این‌گونه سیستم‌ها به حساب می‌آیند.
سیستم‌های هشداردهنده: این سیستم‌ها که هم از نوع سخت‌افزاری و هم از نوع نرم‌افزاری استفاده می‌شوند، از نمونه‌های کاربردی بسیار مهم سیستم‌های اطلاعات پشتیبان تصمیم هستند. این سیستم‌ها که در شناخت، پیش‌بینی و پیشگیری بسیاری از بحران‌ها و حوادث و سوانح طبیعی نقش ارزنده‌ای را ایفا می‌کنند، به سوابق اطلاعاتی گسترده، برنامه و سخت‌افزارهای خاصی نیازمندند (محمودی، ۱۳۸۲: ۷۹).
سیستم‌های خبره (ES):[58] می‌توان گفت که سیستم‌های خبره از مهم‌ترین ابزارها یا به عبارتی کاربردهای سیستم‌های پشتیبان تصمیم هستند. این سیستم‌ها که نوعی نرم‌افزار و یا برنامه کامپیوتری محسوب می‌شوند، در زمینه‌های متنوعی، بعضی از توانایی‌های انسان متخصص و خبره، چون استدلال، ارزیابی، پیش‌بینی، حل مسئله، تشخیص و استنتاج را شبیه‌سازی می‌کنند (ری‌اکس، ۲۰۰۴: ۱۸۰). سیستم‌های خبره که بر پایه کسب تجربه، شناخت و دانش ایجاد می‌شوند، با انجام بعضی محاسبات، بررسی‌ها و تفسیرها به خیلی از سؤالات کاربران پاسخ داده و آنها را در حل مسائل خاص و همچنین تسریع و بهبود تصمیم‌گیری کمک می‌کنند.
سیستم‌های شبیه‌ساز: این سیستم‌ها دنیای واقعی را به وسیله مدل‌سازی، برنامه‌نویسی و سیستم‌های کامپیوتری و اتوماتیک، تبدیل به سیستم‌های مجازی می‌کنند. شبیه‌سازی به مجموعه‌ای از روش‌ها، تکنیک‌ها، و فرآیندهایی اطلاق می‌شود که با آنها می‌توان بعضی از اهداف، اعمال و کاربردهای سیستم واقعی را به وسیله سیستم مجازی، بازسازی یا متجلی و محقق کرد، بدون اینکه سیستم ایجاد‌شده، سیستم واقعی باشد. کاربردهای سیستم‌های شبیه‌ساز بسیار متعددند که برای نمونه می‌توان به شبیه‌سازی پرواز، شبیه‌سازی موشک، آزمایش هسته‌ای و شبیه‌سازی بحران‌ها اشاره کرد.
۲ـ۱ـ۱۴ـ۶٫ سیستم‌های پردازش تبادلات یا تراکنش‌ها (TPS)[59]
سیستم‌های پردازش تراکنش‌ها و یا داد و ستد، که شاخه‌ای از سیستم‌های اطلاعات کاربردی در مدیریت (MIS) هستند، به سیستم‌های هوشمند و خودکاری گفته می‌شود که به صورت تعاملی، پویا و بی‌درنگ، داده‌ها و متغیرهای اطلاعاتی مختلف را از منابع مختلف دریافت کرده، و طبق برنامه‌ای خاص آنها را در برخورد و پردازش قرار می‌دهند. حاصل تمامی این رویدادها، تولید یک‌سری نتایج و اطلاعات بسیار ارزشمندی است که در تصمیم‌گیری‌ها، برنامه‌ریزی‌ها و اجرای اهداف سازمانی استفاده می‌شوند. از جمله خصوصیات مهم TPSها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
ـ TPSها علاوه بر پشتیبانی از تصمیمات، پشتیبان عملیات نیز هستند. بنابراین در بیشتر برنامه‌ریزی‌ها، محاسبات و عملیات مختلف سازمانی نقش مؤثری دارند؛
ـ ساختار یک TPS، چه از بعد سخت‌افزاری و چه از نظر نرم‌افزاری، از مجموعه‌ای از اجزای به‌هم‌پیوسته، منسجم و یکپارچه‌ای تشکیل می‌شود که به صورت شبکه‌ای پویا با روش تعامل آزاد و بی‌درنگ تنظیم شده است، به‌طوری که کوچک‌ترین تغییر در یکی از بخش‌ها، متغیرها و یا برنامه‌های سیستم، کل سیستم از تغییر متأثر شده، بنابراین نتیجه محاسبات و پردازش‌ها نیز تغییر پیدا می‌کند.
۲ـ۱ـ۱۴ـ۷٫ سیستم‌های اطلاعات اداری (OIS)[60]
OIS و یا به تعبیر بسیاری از نویسندگان، سیستم‌های اتوماسیون اداری (OAS)،[۶۱] مجموعه‌ای از یک‌سری ابزارها و امکانات سخت‌افزاری، نرم‌افزاری، تجهیزات شبکه و چندرسانه‌ای و منابع اطلاعاتی مختلفی است که برای تسهیل کارهای اداری و پشتیبانی از عملیات و ارتباطات سازمانی با یکدیگر سازماندهی و متشکل شده‌اند. با OISها می‌توان اطلاعات و اسناد اداری را تولید، نگهداری و مدیریت کرده و عملیات مرتبط با فعالیت‌ها و وظایف اداری و دبیرخانه‌ها را به صورت سیستماتیک و خودکار کرد. این سیستم‌ها می‌توانند به‌طور محسوسی بوروکراسی اداری را کاهش داده و به جای آن سیستم بدون کاغذ مبتنی بر کامپیوتر و شبکه ایجاد کرد تا سازمان‌ها بتوانند بدون کوچک‌ترین جابه‌جایی و استفاده از نیروی انسانی، ارتباطات درون‌سازمانی و برون‌سازمانی را محقق کنند. رایج‌ترین ابزارها و نرم‌افزارهایی که در OIS مورد استفاده قرار می‌گیرند، عبارت‌اند از: شبکه‌های محلی، اینترنت و تجهیزات مرتبط با آنها، تجهیزات صوتی و ویدئویی، تجهیزات چندرسانه‌ای و مونتاژ، نرم‌افزارهای MS-Office، نرم‌افزارهای خاص اتوماسیون اداری، سرویس‌های مختلفی چون پست الکترونیکی، وب‌سایت‌ها، و ابزارهای ارتباطی مکمل چون فاکس و تلفن و غیره.
۲ـ۱ـ۱۴ـ۸٫ سیستم‌های مدیریت منابع انسانی (HRS)[62]
این سیستم‌ها که به آن HRIS[63] نیز می‌گویند، از دیگر سیستم‌های مهم اطلاعات کاربردی‌اند که از نظر ماهیت کاربرد از نوع سیستم‌های پشتیبان عملیات محسوب می‌شوند. هدف از HRSها، تهیه، پردازش، ذخیره‌سازی و بازیابی اطلاعات مورد نیاز سازمان‌ها برای برنامه‌ریزی، جذب، استخدام، آموزش، ارزیابی عملکرد، بازنشستگی و کارهای رفاهی کارکنان سازمان‌هاست. بنابراین کلیه اطلاعات حیاتی و مورد نیاز سازمان‌ها در مدیریت منابع انسانی، اداره امور کارکنان، کارگزینی و اداره امور استخدامی به وسیله این سیستم‌ها تهیه و تأمین می‌شود. HRSها به ابزارها و امکانات پیچیده‌ای نیاز ندارند؛ هر سازمانی می‌تواند نسبت به گستره و دامنه عملیات خود، با تهیه تعدادی کامپیوتر و طراحی بانک اطلاعاتی جامع، سیستم اطلاعات مدیریت منابع خود را به صورت مجزا و یا شبکه‌ای ایجاد کند. از سیستم‌های جانبی HRS می‌توان به سیستم طراحی مشاغل و برنامه‌ریزی نیروی انسانی، سیستم جذب و استخدام، سیستم آموزش، سیستم ارزشیابی، سیستم حقوق و دستمزد و سیستم بازنشستگی اشاره کرد.
۲ـ۱ـ۱۴ـ۹٫ سیستم‌های اطلاعات حسابداری (AIS)[64]
سیستم‌های اطلاعات حسابداری از نخستین سیستم‌های اطلاعات کاربردی هستند که در دهه ۱۹۶۰ ابداع شدند. این سیستم‌ها که در ماهیت از نوع سیستم‌های پشتیبان عملیات هستند بیشتر مبتنی بر محاسبه و پردازش داده‌ها و به‌ویژه داده‌های حسابداری‌اند. AISها فقط سیستم‌های ذخیره‌سازی و بازیابی اطلاعات نیستند، بلکه توان و پتانسیل بیشتر عملیات و محاسبات مالی و حسابداری چون محاسبه سود و زیان، مدیریت عملیات مالی، تجزیه و تحلیل و ارزیابی مسائل حسابداری، مدیریت بودجه، مدیریت داد و ستد و مبادله‌های مالی، تنظیم و تبادل اسناد مالی را دارند. مجموعه‌ای از سخت‌افزار و بعضی از نرم‌افزارهای کاربردی خاص، چون Excel و SPSS، در این‌گونه سیستم‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند که بیشتر در سازمان‌های بزرگ و پراکنده، با ساختار شبکه‌ای، متشکل و سازماندهی می‌شوند. گفتنی است که سیستم‌های اطلاعات حسابداری و سیستم‌های اطلاعات مالی (FIS)[65] که اغلب در مراکز تجاری و بازرگانی رایج‌اند، با هم مترادف بوده و تفاوت عمده و مهمی ندارند. گاهی مطرح می‌شود که FIS به مدیریت و برنامه‌ریزی مالی به منظور افزایش سرمایه در سازمان‌ها و شرکت‌های تجاری اختصاص دارد، در حالی که AISها نیز، چنانچه به‌خوبی برنامه‌ریزی شوند، قادر به تحقق اهداف ذکرشده هستند. زیرسیستمهای AIS شامل سیستم اعتبارات و بودجه، سیستم کنترل مالی، سیستم داد و ستد، سیستم حقوق و دستمزدها، سیستم سرمایه‌گذاری و سیستم هزینه‌ها می‌باشد.
۲ـ۱ـ۱۴ـ۱۰٫ سیستم‌های اطلاعات تجاری (BIS)[66]
هدف از این سیستم‌ها، تهیه و تأمین اطلاعاتی است که یک شرکت تجاری در زمینه اداره کارهای تجاری، کمک به انتخاب تولیدات و مشتریان، پیش‌بینی فروش، مدیریت کانال‌های توزیع، سیاست‌گذاری قیمت، تحلیل کارهای خرید و فروش، مدیریت محصول و مشتری، و برنامه‌ریزی بازاریابی نیاز دارد. سیستم اطلاعات بازاریابی (MIS)[67] و BIS از هم تفکیک‌ناپذیرند. هدف هر شرکتی فروش بیشتر با کمترین هزینه است، سیستم اطلاعات بازاریابی اطلاعات ارزشمندی را برای مدیران شرکت‌ها تهیه می‌کند تا بتوانند در عرصه رقابت‌های پیچیده، رقبا، بازارها، محصولات و مشتریان را به صورت جامع‌تری پژوهش کرده، با تحلیل‌های دقیق‌تری از آینده، نیازها و روند معاملات را پیش‌بینی کنند. از این‌رو کلیه سیاست‌ها و راهبردهای مهم در کارهای تجاری و بازاریابی با پشتیبانی و کمک این دو سیستم اطلاعات راهبردی تهیه و تدوین می‌شود. گفتنی است که با ابداع و توسعه سیستم‌های تجارت الکترونیکی، روش‌های تجارت و کسب و کار تغییر پیدا کرده، به گونه‌ای که امروزه حجم عظیمی از تبادلات و داد و ستدهای تجاری به کمک شبکه‌ها، اینترنت و وب‌سایت‌ها از راه دور و نزدیک و به صورت اتوماتیک و مجازی انجام می‌شود. ذکر این نکته نیز ضروری است که سیستم تجارت الکترونیکی هرگز جایگزین سیستم‌های اطلاعات تجاری و بازاریابی نمی‌شود، بلکه به عنوان مکمل این دو سیستم، تنها محیطی مجازی برای داد و ستدها و تبلیغات ایجاد می‌کند. در صورتی که دو سیستم اطلاعاتی ذکرشده اهداف و کاربردهای بسیار گسترده‌ای داشته و فقط محدود به پشتیبانی از کارهای خرید و فروش و تبلیغات نمی‌شوند. تعدادی از سیستم‌های جانبی BIS شامل سیستم سفارشات مشتری، سیستم فروش ـ تحویل، سیستم تدارکات و تأمین‌کنندگان، سیستم حسابداری که با یکی از زیرسیستمهای AIS مرتبط می‌شود، سیستم انبارداری، سیستم پژوهش‌ها و سیستم اطلاعات بازاریابی است.
۲ـ۱ـ۱۴ـ۱۱٫ سیستم‌های اطلاعات تولید (PIS)[68]
PIS به سیستم اطلاعاتی کاربردی مبتنی بر کامپیوتر گفته می‌شود که بر پایه دو محور اساسی، یعنی فرآیند چرخه تولید صنعتی و فرآیند هدایت، مدیریت و کنترل تولید، طراحی می‌شود. بنابراین اطلاعات موجود و یا تولیدشده در PIS به صورت بانک‌های اطلاعاتی جامعی سازماندهی می‌شوند که هر کدام از این بانک‌ها را می‌توان معادل سیستم جانبی و یا زیرسیستم تلقی کرد که در بطن هر یک، چندین خرده‌سیستم وجود دارد. در اینجا به چند نمونه از زیرسیستمهای مهم PIS می‌پردازیم:
ـ سیستم تأمین مواد اولیه، شامل اطلاعات مرتبط با کلیه مواد مورد نیاز، قیمت، نوع، تعداد تأمین‌کنندگان آنها؛
ـ سیستم مهندسی صنعتی، شامل طرح‌ها و برنامه‌های عملی در چرخه تولید؛
ـ سیستم هوشمند تولید که هم از نظر ساخت فیزیکی محصولات و هم از نظر تولید برنامه‌های مرتبط با طراحی و چرخه تولید، اطلاعات فنی و مهمی را تولید می‌کند. در این رابطه اشاره می‌کنیم به سیستم طراحی به کمک کامپیوتر (CAD)[69] و سیستم ساخت به کمک کامپیوتر (CAM)[70] که هر دو سیستم با کمک کامپیوتر فرآیند ساخت نرم‌افزارها، برنامه‌ها، و پشتیبانی از فرآیند ساخت به صورت اتوماتیک را محقق می‌کنند؛
ـ سیستم مدیریت و هدایت تولید که شامل اطلاعات طبقه‌بندی‌شده مهمی در زمینه چگونگی مدیریت و هدایت چرخه تولید از نظر سازماندهی و تقسیم کار نیروی انسانی، زمان‌بندی مراحل کار، نظارت بر کمیت و کیفیت و غیره است؛
ـ سیستم صورت اموال و صورت موجودی؛
ـ سیستم کنترل کیفیت؛
ـ سیستم هزینه‌ها؛
ـ سیستم مدیریت انبار، در مورد ورودی‌ها، خروجی‌ها و موجودی‌های انبار پیش‌بینی می‌شود.
۲ـ۱ـ۱۴ـ۱۲٫ سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)[71]
این سیستم‌ها نوع خاصی از سیستم‌های اطلاعات کاربردی هستند که بیشتر اطلاعات جغرافیایی را به صورت کمی، توصیفی و گرافیکی ذخیره‌سازی، تجزیه و تحلیل و پردازش کرده و امکان بازیابی آنها را به صورت اتوماتیک در اسرع وقت فراهم می‌کنند. کلیه داده‌های جغرافیایی چون مختصات منابع و مکان‌های طبیعی، نقشه‌ها، تأسیسات مختلف شهری و سرزمینی مانند ساختمان‌ها، شبکه‌های آب و برق و مخابرات و جاده‌ها و غیره به وسیله GIS ذخیره‌سازی، پردازش و مدیریت می‌شوند (برگرفته از: اُبرین، ۲۰۰۱: ۳۵۹). قلمرو و میدان عمل و کاربردهای GIS بسیار گسترده است. برای مثال این سیستم‌ها در مدیریت منابع طبیعی (جنگل‌داری، آبخیزداری، سدسازی)، آمایش سرزمین و برنامه‌ریزی ملی و منطقه‌ای، برنامه‌ریزی شهری و شهرسازی، مدیریت منابع معدنی، برنامه‌ریزی صنعتی و نظامی، مدیریت حوادث طبیعی (زلزله، سیل و غیره)، مدیریت محیط‌زیست، مدیریت حمل و نقل، مهندسی راه و ساختمان، مدیریت بحران، مدیریت توریسم، کشاورزی، امور اقتصادی و بازاریابی و غیره، کاربرد بسیار گسترده و معناداری دارند. گفتنی است GPS[72]ها در سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی کاربرد بسیار گسترده‌ای دارند. این سیستم‌ها که از تجهیزات الکترونیکی بی‌سیم، رادیویی و ماهواره‌‌ای برخوردارند، برای شناسایی و موقعیت‌یابی مکان‌ها در هر نقطه از جهان کاربرد دارند.
